PwTiR169

336 Rozdział 10

zajęć lub imprezy rekreacyjnej. Odnosi się to w szczególności do turystyki konnej i różnych form rekreacji wykorzystujących konie lub inne zwierzęta. Kodeksowe przepisy nakazują w takich przypadkach domniemywać winę w nadzorze.

Omówiona odpowiedzialność deliktowa organizatora rekreacji może wystąpić w zbiegu z jego odpowiedzialnością kontraktową. Poza stosunkiem umownym występuje tego rodzaju odpowiedzialność w razie wyrządzenia szkody uczestnikom festynu lub podobnej imprezy rekreacyjnej, a także we wszystkich przypadkach uprawianej w celach rekreacyjnych turystyki pieszej, której bezpieczne warunki uprawiania powinna zapewnić właściwa miejscowo gmina. W razie zawalenia się karuzeli lub innych urządzeń wesołego miasteczka podmiot prowadzący tego rodzaju działalność rekreacyjną ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone zarówno osobom korzystającym za odpłatnością z tego rodzaju urządzeń, jak i osobom trzecim. Takie wesołe miasteczko trzeba uznać za przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody.

10.7. Odpowiedzialność deliktowa przewoźnika za śmierć lub uszkodzenie ciała pasażera

Problematyka odpowiedzialności cywilnej przewoźników za szkody osobowe poniesione przez pasażerów wymaga odrębnego przedstawienia ze względu swoje znaczenie oraz liczne i skomplikowane unormowania prawne. Są to zagadnienia ważne dla działalności organizatorów turystyki, gdyż część z nich ma status prawny przewoźnika i ponosi wskazaną odpowiedzialność, a ponadto przewoźnicy występują jako podwykonawcy organizatorów turystyki. Często też przewoźników łączy odrębny stosunek zobowiązaniowy z uczestnikami imprez turystycznych lub indywidualnymi turystami. Ponadto pośrednio usługi przewozowe świadczone przez przewoźników mają znaczenie także dla dziedziny rekreacji, umożliwiając uczestnikom rekreacji dotarcie na zajęcia lub imprezę rekreacyjną, bądź czasem stanowiąc część takiej imprezy. Każda z tych sytuacji może wiązać się z wyrządzeniem przewożonym osobom szkód w postaci uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, a nawet śmierci. Są to niestety niemożliwe do wyeliminowania konsekwencje korzystania ze środków' transportowych, których już samo używanie stwarza zwiększone niebezpieczeństwo dla całego otoczenia. Właśnie to charakterystyczne ryzyko związane z używaniem środków transportowych powoduje konieczność występowania szczególnych unormowań prawnych w zakresie odpowiedzialności przewoźników za śmierć lub uszczerbek na zdrowiu przewożonych osób.

Należy podkreślić, że kodeks cywilny w przepisach poświęconych umowie przewozu w ogóle nie reguluje kwestii odpowiedzialności przewoźnika z tytułu szkód osobowych. Prawo przewozowe z 1984 r. także pomija to ważne zagad-nicnie i odsyła do przepisów kodeksu cywilnego. Powszechnie jest to rozumiane jako odesłanie do przepisów normujących odpowiedzialność związaną z użyciem sił przyrody. Do tych przepisów generalnie odsyła również prawo lotnicze z 2002 r., ale zarazem czyni wyjątek w odniesieniu do odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody powstałe przy przewozie lotniczym. W tym zakresie następuje odesłanie do zasad określonych w umowach międzynarodowych ratyfikowanych przez RP, czyli Konwencji Warszawskiej z 1929 r. oraz Konwencji Montrealskiej z 1999 r. W konsekwencji do odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody spowodowane w przewozie krajowym znajdują bezpośrednie zastosowanie postanowienia konwencji międzynarodowych.

Przepisy art. 435 k.c. wprowadziły odpowiedzialność prowadzących na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego przedsiębiorstwa lub zakładu. Jest to odpowiedzialność deliktowa bardzo szeroko ujęta, obejmująca działalność m.in. spółek PKP, przedsiębiorstw transportu samochodowego, przewoźników komunikacji miejskiej, przedsiębiorstw żeglugi śródlądowej, przedsiębiorstw komunikacji lotniczej. Funkcjonowanie tego typu przedsiębiorstw wykorzystujących mechaniczne środki transportowe i inne urządzenia mechaniczne do organizowania i wykonywania działalności przewozowej stanowi zwiększone niebezpieczeństwo, na które są narażeni nie tylko pasażerowie, ale również osoby przewożone nieodpłatnie, gapowicze, przechodnie, użytkownicy innych środków transportowych oraz wszelkie inne osoby stykające się z takimi przedsiębiorstwami. Odpowiedzialność prowadzących wskazane przedsiębiorstwa występuje też wtedy, gdy wyrządzona szkoda pozostaje w związku z ruchem takiego przedsiębiorstwa jako pewnej całości, a niekoniecznie jest następstwem wykorzystania sił przyrody.

Od omawianej odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka zwalniają jedynie trzy okoliczności o charakterze zobiektywizowanym. Tymi przyczynami egzoneracyjnymi są:

•    siła wyższa,

•    wyłączna wina poszkodowanego,

•    wyłączna wina osoby trzeciej, za którą prowadzący przedsiębiorstwo lub

zakład wprawiany w ruch siłami przyrody nie ponosi odpowiedzialności.

Oprócz siły wyższej tylko taka wina poszkodowanego lub osoby trzeciej,

która jest wyłączną przyczyną powstania szkody, może zwalniać od tej odpowiedzialności. Wykazanie jednej z wymienionych okoliczności zwalniających spoczywa na prowadzącym przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody. W tym celu prowadzący może udowodnić, że określona szkoda powstała np. z powodu wyskoczenia pasażera z jadącego autobusu albo wskutek wypchnięcia pasażera z pociągu przez innego podróżnego. Jeżeli po-