Fanti1

większo lub mniejsze współczynniki bezpieczeństwa. Odnosi się to szczegół nic* do mniejszych zapór, gdzie przy niewielkich naprężeniach normalny Hi spójność odgrywa większą rolę przy zachowaniu stateczności na po-■■lizj;.

'Znajomość parametrów wpływających na wytrzymałość skały na ścinali u- wymagana jest dla poziomu posadowienia i dla stref głębiej położonych, co skłania do wykonywania badań „in situ” w próbnych sztolniach i głębokich odkrywkach w skale.

(>rrna przyszłych odkształceń podłoża zapory może być dokonana w oparciu o znajomość modułu ściśliwości skały E₀, którego wartość jest równocześnie wskaźnikiem jakości skały. Skały o większym module ściśliwości charakteryzują się lepszymi własnościami mechanicznymi z punktu widzenia warunków posadowienia. Wartość modułu ściśliwości wyznaczana joat z badań „in situ”, wykonywanych, podobnie jak w przypadku śeinań, w sztolniach badawczych lub otworach wiertniczych. Wartość modułu wyznaczana jest na podstawie otrzymanych odkształceń przy wielu kolejnych naciskach, przy uwzględnieniu rozchodzenia się naprężeń w sprężystej pół-przeslrzcni skały. Wykresy przedstawiające wyniki takich badań pokazano na rys. 1-9. Szereg gałęzi krzywych odpowiada kolejnym odkształceniom ■.kały wskutek nacisków i odprężeniom po ich odciążeniu. Odkształcenia

v

przy nacisku są większe niż przy odprężeniu. Pierwsze z nich wyznaczają moduły ściśliwości obejmując zaciśnięcie rys w skale, drugie — moduły sprężystości. Stosunek modułów sprężystości do ściśliwości może osiągnąć wartość 3 i więcej.

Wyznaczenie „in situ” obu modułów w sztolniach wykonywane jest przy użyciu dźwigników hydraulicznych opierających się o spąg i strop wyrobiska. Rozmieszczenie dźwigników oraz położenie bazy pomiarowej i czujników pokazano na rys. 1-10. W otworach wiertniczych stosowane są dźwigniki hydrauliczne składające się z elastycznego cylindra posiadającego nieodkształcalne dno oraz krzyżowy układ czujników umieszczonych w cylindrze. Po wprowadzeniu dźwignika do otworu wiertniczego (średnica ok. 60 cm) elastyczny cylinder wypełniany jest wodą pod ciśnieniem,

Rys. 1-9. Wykres zależności odkształceń od obciążeń podłoża skalnego badanego „in situ” (wg K. Thiela): a) dla wapieni, b) dla margli (Liniami grubymi oznaczono obciążenia, cienkimi —* odciążenia)

Odkształcenia. jxm

A-A

y v>~