PwTiR164

326 Rozdział 10

Omawiając problematykę odpowiedzialności kontraktowej organizatora turystyki, trzeba również zwrócić uwagę na trudności dowodowe z wykazaniem wysokości poniesionej przez klienta szkody w razie skorzystania przezeń ze świadczeń zastępczych o innych cechach niż ustalone w umowie o świadczenie usług turystycznych. Przyjęcie tych świadczeń przez uczestnika imprezy turystycznej powoduje znaczne skomplikowanie jego stosunku do organizatora i zakresu ewentualnych roszczeń odszkodowawczych. Nawet w konkretnej sytuacji można je określić tylko w przybliżeniu. Jeszcze trudniej jest skonkretyzować roszczenia odszkodowawcze klienta w wypadku nienależytej organizacji wycieczki (np. w razie bałaganu organizacyjnego przy podstawianiu autokaru, zajmowaniu miejsc w hotelach, czy podczas synchronizacji zwiedzania różnych zabytków). Znane są korzystne dla klientów orzeczenia sądowe zapadłe w tego rodzaju sprawach, zasądzające zw'rot części uiszczonej ceny wycieczki.

Odpowiedzialność kontraktowa organizatora imprezy turystycznej swoim zakresem obejmuje także szkody poniesione przez uczestników w razie utraty lub uszkodzenia ich bagażu. Występujące nieraz w umowach o imprezę turystyczną klauzule zmierzające do uchylenia odpowiedzialności organizatorów za tego rodzaju szkody w mieniu uczestników trzeba uznać za nieważne z mocy prawa. Przecież organizator jako dłużnik jest odpowiedzialny za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonuje, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przez cały czas trwania wycieczki jej organizator nie może uchylić się od odpowiedzialności za bagaż uczestników. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji przenoszenia i przewożenia bagażu oraz jego przechowywania w miejscach pobytu uczestników wycieczki.

Trzeba odróżnić sytuacje, gdy bagaż pozostaje pod nadzorem uczestnika imprezy turystycznej, oraz takie, gdy został umieszczony w miejscu wskazanym (np. w luku bagażowym autokaru) lub powierzony osobom działającym w imieniu organizatora lub jako jego podwykonawcy. W pierwszym wypadku ze względu na bezpośrednie sprawowanie opieki nad swoim bagażem podręcznym przez każdego z uczestników imprezy organizator turystyki tylko wyjątkowo ponosi odpowiedzialność w tym zakresie. Zależy to od wykazania przez poszkodowanego uczestnika winy własnej organizatora lub osób, którymi się posługuje (np. pilota wycieczki), albo którym powierza wykonanie usługi. Natomiast jeżeli bagaż został umieszczony w miejscu wskazanym przez organizatora imprezy turystycznej lub osobę działającą w jego imieniu, bądź powierzony takiej osobie albo podwykonawcy, to odpowiedzialność organizatora za utratę lub uszkodzenie takiego tzw. bagażu powierzonego jest oparta na zasadzie winy domniemanej. Do tego rodzaju sytuacji znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksowe o umowie przechowania (zob. punkt 18 rozdziału 9 podręcznika).

Szczególna sytuacja jest w razie wniesienia bagażu uczestnika imprezy turystycznej do hotelu lub podobnego zakładu. Niezależnie od odpowiedzialności przedsiębiorcy hotelarskiego (zob. pkt 9 tego rozdziału podręcznika) również organizator imprezy może być w pewnych sytuacjach pociągnięty do odpowiedzialności za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez uczestnika wycieczki. Dotyczy to zwłaszcza wypadków, gdy organizatorowi lub osobom działającym w jego imieniu można postawić zarzut winy w wyborze przedsiębiorcy hotelarskiego albo co do braku poinformowania uczestników o możliwości oddania pieniędzy i wartościowych rzeczy do depozytu hotelowego. Orzecznictwo w tych sprawach nie jest jednolite, ale dominuje tendencja rozszerzająca zakres odpowiedzialności organizatora turystyki za utracony lub uszkodzony bagaż uczestników wycieczki, wniesiony do hotelu lub podobnego zakładu.

Odrębnie należy wspomnieć o sytuacji, gdy biuro podróży działa w charakterze przewoźnika samochodowego. Wówczas jego odpowiedzialność za przewożony bagaż jest oparta na przepisach prawa przewozowego (zob. pkt 8 tego rozdziału podręcznika).

10.2. Odpowiedzialność organizatora turystyki za szkody osobowe uczestnika imprezy turystycznej

Organizator turystyki jest zobowiązany nie tylko do realizacji programu imprezy turystycznej, ale także do zapewnienia bezpieczeństwa jej uczestnikom. Wymaga to wysokiego stopnia staranności organizatora i uzasadnia wprowadzenie do ustawy o usługach turystycznych obowiązku zawarcia umów ubezpieczenia NNW i KLZ na rzecz osób uczestniczących w imprezach turystycznych za granicą. Znajdują wtedy zastosowanie przepisy kodeksowe ustalające zasadę odpowiedzialności dłużnika za niezachowanie należytej staranności. Przy tym do omawianego obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom imprezy turystycznej należy dodać ciążący zarazem na organizatorze turystyki obowiązek pieczy nad uczestnikami. Wymaga to szybkich reakcji ad hoc, podejmowanych w miarę potrzeby przez pilota wycieczki oraz inne osoby działające w imieniu organizatora, a także podawania uczestnikom informacji o prewencyjnym charakterze. Chodzi zwłaszcza o ważne dla bezpieczeństwa uczestników informacje o wymaganiach zdrowotnych oraz o szczególnych zagrożeniach dla życia i zdrowia na odwiedzanych obszarach. Starannie wykonywany obowiązek pieczy nad uczestnikami imprezy turystycznej jest w stanie zapewnić uczestnikom uniknięcie wielu zagrożeń dla ich bezpieczeństwa.

W razie śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia uczestnika imprezy turystycznej oznaczać to może niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego przez organizatora turystyki i rodzić jego odpowiedzialność kontraktową. Jednak równie dobrze wskazane rodzaje szkody na osobie mogą być spowodowane czynem niedozwolonym przedsiębiorcy organizującego daną imprezę turystyczną, osób działających w jego imieniu, jak też osób.