PwTiR172

342 Rozdział 10

krytyka i spory sądowe na tym tle doprowadziły do podpisania Porozumienia Montrealskiego z 1966 r. między amerykańskimi liniami lotniczymi a przewoźnikami z innych państw latającymi na liniach do Stanów Zjednoczonych. Dzięki temu w drodze specjalnych ustaleń umownych z pasażerami korzystającymi z przewozu na tych liniach odpowiedzialność przewoźników lotniczych została wówczas podniesiona do kwoty 75 tys. USD (łącznie z opłatami i kosztami sądowymi) lub 58 tys. USD (jeśli opłaty i koszty sądowe były odrębnie zasądzane).

Dalsze zmiany w zakresie kwotowych ograniczeń odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody na osobie pasażera wprowadził Protokół Gwatemalski z 1971 r. zmieniający Konwencję Warszawską, ale nie wszedł on w życie głównie z powodu braku ratyfikacji przez USA. Niepowodzenie spotkało także ustalenia czterech Protokołów Montrealskich z 1975 r., których Polska nie podpisała. Tylko trzy z nich weszły w życie.

W konsekwencji przedstawionych zmian w systemie norm międzynarodowego prawa lotniczego opartego na Konwencji Warszawskiej istnieje daleko posunięte zróżnicowanie granic odpowiedzialności przewoźników lotniczych za szkody na osobie pasażera. Zależy ono od tego, jaka jest trasa przewozu ustalona w umowie przewozu, czy dany międzynarodowy przewóz lotniczy ma związek z terytorium USA, czy przewoźnik lotniczy jest związany którymś z dobrowolnych porozumień zawartych przez przewoźników lotniczych pod auspicjami IATA, oraz którą wersją aktów systemu warszawskiego jest związane dane państwo. Ten stan rzeczy doprowadził do przyjęcia Konwencji Montrealskiej z 1999 r„ która została w znacznej mierze oparta na Konwencji Warszawskiej, ale wprowadziła istotne zmiany w zasadach odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody osobowe pasażera. Konwencja ta przewiduje wprowadzenie reżimu obiektywnej odpowiedzialności przewoźnika lotniczego dla dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pasażera, jeśli nie przewyższają one kwoty 100 tys. SDR, czyli kwoty o równowartości ok. 150 tys. USD. Przy tym szkody osobowe mogą tutaj objąć także urazy psychiczne, jeśli zostały one spowodowane przez stan zdrowia poszkodowanego pasażera. Trzeba podkreślić, że przewoźnik lotniczy nie może wyłączyć ani ograniczyć swojej odpowiedzialności w tym zakresie. Jego uwolnienie od tej odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka może nastąpić tylko w razie udowodnienia, że szkodę spowodowało lub przyczyniło się do niej niedbalstwo albo inne niewłaściwe działanie poszkodowanego albo innej osoby dochodzącej roszczeń z tytułu szkody w razie śmieci pasażera. Natomiast w przypadku szkód przewyższających 100 tys. SDR znajduje zastosowanie reżim odpowiedzialności oparty na zasadzie winy, dopuszczający nieograniczoną odpowiedzialność przewoźnika lotniczego za szkody osobowe pasażera w części przewyższającej wymienioną kwotę. W tym zakresie przewoźnik lotniczy może uwolnić się od odpowiedzialności przez udowodnienie braku swojej winy albo osób za niego działających, bądź przez wykazanie, że szkoda została spowodowana wyłącznie z winy osoby trzeciej.

Przepisy prawa lotniczego z 2002 r. odsyłające do zasad określonych w umowach międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę w kwestii odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody w przewozie pasażerów, przewidują możliwość wydania fakultatywnego rozporządzenia dotyczącego szkód na osobie pasażera. Rozporządzenie to może uznać jako obowiązujący system umożliwiający zapewnienie odszkodowań powyżej kwot należnych od przewoźnika lotniczego za odpowiednią dopłatą do opłaty przewozowej, pobieraną przez przewoźnika lotniczego na rzecz takiego systemu. Są to zagadnienia będące tzw. materią ustawową i powinny być unormowane bezpośrednio w ustawie, a nie w opartym na niej rozporządzeniu. Taki akt* wykonawczy nie został dotychczas wydany.

W kwestii odpowiedzialności przewoźników lotniczych za szkody osobowe należy podkreślić, że we wszystkich państwach członkowskich UE znajduje bezpośrednie zastosowanie rozporządzenie nr 889/2002/WE z 2002 r. zmieniające rozporządzenie nr 2027/97/WE w sprawie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego z tytułu wypadków lotniczych. Rozporządzenie to wprowadziło na terytorium Wspólnoty niektóre ustalenia Konwencji Montrealskiej, mając na celu zapewnienie właściwego poziomu odszkodowań w razie wypadków lotniczych oraz ujednolicenie postępowań umacniających ochronę pasażerów i ich rodzin. Obecnie więc każdy przewoźnik lotniczy Wspólnoty powinien być ubezpieczony w wysokości zapewniającej, że wszystkie osoby upoważnione do odszkodowania będą mogły je otrzymać w pełnej wysokości. Przewoźnicy ci są też zobowiązani do wypłaty zaliczki na poczet odszkodowania w wysokości nie niższej niż równowartość 16 tys. SDR, tj. ok. 24 tys. USD w przypadku śmierci pasażera, a w razie innych szkód osobowych - w wysokości koniecznej na pokrycie najpilniejszych wydatków, proporcjonalnie do doznanych trudności. Wypłata zaliczki powinna nastąpić niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 15 dni od zidentyfikowania osoby fizycznej uprawnionej do odszkodowania. Omawiany akt prawa pochodnego UE zobowiązuje wszystkich przewoźników lotniczych sprzedających przewozy lotnicze we Wspólnocie do odpowiedniego udostępniania pasażerom informacji dotyczących odpowiedzialności z tytułu przewozu pasażerów i ich bagażu. W tym celu wykorzystywany jest załącznik do powołanego rozporządzenia, będący wyciągiem z zasad odpowiedzialności stosowanych przez przewoźników lotniczych Wspólnoty, zgodnie z prawem wspólnotowym i Konwencją Montrealską.

Trzeba wspomnieć, że obecnie również w międzynarodowym transporcie kolejowym występuje kwotowe ograniczenie odpowiedzialności za śmierć, zranienie lub wszelkie inne naruszenie fizycznego lub psychicznego zdrowia