36196 PwTiR170

338 Rozdział 10

szkodowany pasażer tylko przyczynił się swoim zachowaniem do powstania szkody (np. stojąc podczas jazdy autobusu obok niedomkniętych drzwi i nie trzymając się poręczy), to nie stanowi to okoliczności zwalniającej przedsiębiorstwo od odpowiedzialności. Takie postępowanie poszkodowanego może być jedynie podstawą zmniejszenia należnego odszkodowania.

Taką samą odpowiedzialność deliktową, jak prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody, ponosi każdy samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Tej treści przepis art. 436 k.c. odnosi się w szczególności do wszystkich właścicieli pojazdów samochodowych oraz innych osób faktycznie władających tego rodzaju pojazdami. Takim samoistnym posiadaczem autokaru odpowiedzialnym za wszelkie szkody na osobie i na mieniu spowodowane przez ruch danego pojazdu jest często organizator turystyki. Jeśli jednak jest on najemcą autokaru wraz z kierowcą, to nie można wówczas mówić o przejściu odpowiedzialności za ruch takiego pojazdu na przedsiębiorcę organizującego imprezę turystyczną, gdyż nie staje się on samoistnym posiadaczem danego pojazdu ze względu na zachowanie przez wynajmującego możliwości bezpośredniego kierowania tym pojazdem. Jest to wyjątek od zasady, że w razie oddania środka komunikacji w posiadanie zależne, jakie występuje np. w razie najmu samochodu bez kierowcy, odpowiedzialność za ruch tego samochodu ponosi jego najemca jako posiadacz zależny.

Przedstawione wyżej zasady odpowiedzialności ustalone w art. 435 i 436 k.c. nie mogą być wyłączone ani ograniczone w drodze umownej. Przepisy te bowiem zawierają normy prawne o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Natomiast jest możliwe rozszerzenie omawianej odpowiedzialności poprzez odpowiednie ustalenia umowne.

Jak już wyżej zasygnalizowano, w odniesieniu do transportu lotniczego odpowiedzialność za szkody spowodowane przez ruch statków powietrznych jest obecnie unormowana przez przepisy prawa lotniczego z 2002 r. z jednoczesnym odesłaniem w części do przepisów kodeksowych o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy posługiwaniu się mechanicznymi środkami komunikacji poruszanymi za pomocą sił przyrody. Oznacza to, że omawiana odpowiedzialność nic powstaje, jeżeli szkoda wynikła z samego faktu przelotu statku powietrznego odbywającego się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Do odpowiedzialności zaś przewoźnika lotniczego za szkody powstałe przy przewozie lotniczym stosuje się przepisy rozdziału 2 prawa lotniczego z 2002 r. Przy tym ta ostatnia ustawa precyzuje, że wskazaną odpowiedzialność za szkody spowodowane ruchem statków powietrznych ponosi osoba eksploatująca statek powietrzny. Za taką osobę uważa się tego, kto używał danego statku w czasie spowodowania szkody. Przy tym nie przestaje nią być osoba, która przekazała prawo używania statku powietrznego innej osobie, jeżeli zachowała prawo decydowania w sprawach wykonywania lotu. W praktyce taką osobą jest z reguły osoba wpisana do rejestru statków powietrznych, chyba że udowodni, że w danym czasie eksploatującą była inna osoba. Taką inną osobą może być też ktoś, kto bezprawnie używa statku powietrznego. Solidarnie z taką osobą ponosi odpowiedzialność również osoba eksploatująca statek powietrzny, jeżeli nie udowodni, że użycie statku nastąpiło bez jej zgody.

Jeśli przewoźnik ponosi odpowiedzialność deliklowąza śmierć, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia przewożonych pasażerów na podstawie art. 435 lub 436 k.c., to znajdują zastosowanie przepisy kodeksowe określające zasady ustalania odszkodowania w przypadku szkody na osobie. Zgodnie z art. 444 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Ta zasada pełnego odszkodowania umożliwia poszkodowanemu domaganie się zwrotu kosztów leczenia, przejazdów do szpitali lub na zabiegi, specjalnego odżywiania się, nabycia protezy, aparatu słuchowego, okularów, wózka inwalidzkiego i innych niezbędnych urządzeń, jak również pokrycia wydatków na specjalną opiekę i pielęgnację, zabiegi rehabilitacyjne oraz przygotowanie do innego zawodu. Można nawet żądać zwrotu kosztów przejazdu osób bliskich w celu odwiedzenia poszkodowanego w szpitalu, jeśli są to wydatki konieczne i celowe. Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, to może domagać się odpowiedniej renty lub jednorazowego odszkodowania zamiast renty lub jej części. Ponadto poszkodowany może dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, co zależy od uznania sądu.

W razie śmierci pasażera, za którą przewoźnik ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 435 lub 436 k.c., ma on zgodnie z art. 446 k.c. obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu osobie, która je poniosła. Jeżeli śmierć nastąpiła wskutek zranienia, które wiązało się z leczeniem poszkodowanego, to koszty tego leczenia również podlegają zwrotowi osobie, która je poniosła. Osoby, wobec których zmarły pasażer miał obowiązek dostarczania środków utrzymania, mogą domagać się odpowiedniej renty. Sąd może przyznać członkom najbliższej rodziny zmarłego pasażera odpowiednie odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Z powyższymi roszczeniami odszkodowawczymi można występować zasadniczo w terminie trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Wskazany termin przedawnienia jest zatem liczony od dnia uświadomienia sobie przez poszkodowanego doznanej szkody oraz jej sprawcy lub innej osoby ponoszącej odpowiedzialność. Jednakże zgodnie z dodanym w 2007 r. art. 442¹ k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się najpóźniej z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Przy tym jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku.