CCI00067 (2)

Zasadą jest. że czynność prawna dokonana przez osobę niezdolną do niej jest według art. 14 § 1 k.c. nieważna³⁶. W imieniu takiej osoby czynność prawna może być dokonana przez jej przedstawiciela ustawowego, którym zależnie od wypadku mogą być rodzice, opiekun lub kurator, oczywiście o tyle tylko, o ile dany rodzaj czynności może być w ogóle dokonany przez przedstawiciela (art. 95 § 1 k.c.); tak np. nie jest dopuszczalna reprezentacja przez przedstawiciela ustawowego przy zawieraniu małżeństwa (art. 1 § 1 k.r. i op.), przy uznaniu dziecka (art. 73 k.r. i op.), przy sporządzaniu lub odwołaniu testamentu (art. 944 § 2 k.c.).

Statuowana przez art. 14 § 1 k.c. nieważność czynności prawnej dokonanej przez osobę niezdolną do niej ma charakter nieważności bezwzględnej (por. rozdz. X § 10). Jednakże według art. 14 § 2 k.c. umowa zawarta przez osobę niezdolną do czynności prawnych, jeżeli należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie tej osoby. Mamy tu więc do czynienia z konwalidacją przez wykonanie takich codziennych umów, jak np. kupno przez ucznia szkoły podstawowej zeszytu czy ołówka.

Osoba fizyczna nie mająca zdolności do czynności prawnych nie ma też zdolności procesowej, czynności procesowe może podejmować tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (art. 65 § 1 i art. 66 k.p.c.).

V. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 k.c.) mają:

1)    małoletni, którzy ukończyli lat 13, jeżeli nie uzyskali pełnoletności przez zawarcie małżeństwa,

2)    osoba ubezwłasnowolniona częściowo,

3)    osoba, dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego.

Prawna reglamentacja tej postaci zdolności do czynności prawnych jest najbardziej skomplikowana. Zasadą jest, że osoba z ograniczoną zdolnością dokonuje czynności prawnych sama, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Od tego prawo przewiduje wiele wyjątków. Mając na uwadze wymienioną zasadę oraz przewidziane od niej wyjątki, można stwierdzić, że zależnie od rodzaju czynności prawnych ograniczony w zdolności do czynności:

1) może sam dokonywać czynności prawnych, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego (zasada);

¹⁶ Osoba niezdolna do czynności prawnych nie może również zawrzeć małżeństwa (argument z art. 10 i 11 k.r. i op.). Małżeństwo zawarte wbrew temu zakazowi może być unieważnione według zasad, które omówiono w wykładzie prawa rodzinnego.

170