CCI00075 (2)

stan polityczny (obywatelstwo), b) przynależność do określonej rodziny, zwana stanem cywilnym lub — rzadziej — stanem rodzinnym oraz c) cechy jednostki ludzkiej ściśle osobiste, czyli jej stan osobisty. Pierwszy jest kategorią prawa państwowego, drugi prawa rodzinnego, a trzeci — prawa cywilnego osobowego. Stan cywilny człowieka oznacza więc jego sytuację prawną w rodzinie; składają się na nią więzy wynikające z najbliższego pokrewieństwa, tj. między rodzicami a dziećmi oraz więzy między małżonkami. Nie należą natomiast do pojęcia stanu cywilnego więzy między dalszymi krewnymi w linii prostej (między dziadkami a wnukami), jak i pokrewieństwo w linii bocznej, w szczególności między rodzeństwem. Jak z powyższego wynika, stan cywilny jest kategorią związaną z tzw. małą rodziną, ale częściowo kategorią węższą, bo nie obejmuje więzów między rodzeństwem: jednakże od pojęcia tzw. rodziny małej częściowo jest kategorią szerszą, bo obejmuje także pochodzenie pozamałżeńkie.

Może być dyskusyjne czy zakresem pojęcia stanu cywilnego w znaczeniu przyjętym wyżej powinno się objąć również sytuację wynikającą z orzeczenia separacji małżonków (p. rozdz. II. § 4, III). Z jednej bowiem strony separowani małżonkowie pozostają w dalszym ciągu w stosunku małżeństwa. Z drugiej jednak i to chyba powinno być decydujące separacja zmienia w zasadniczy sposób treść łączącej małżonków więzi prawnej. Nie przeceniając tego argumentu, należy poza tym zauważyć, że orzeczenie separacji oraz jej zniesienie odnotowuje się w aktach stanu cywilnego.

Podstawową cechą stanu cywilnego jest jego niepodzielność, w tym sensie, że człowiek może mieć tylko jeden, jednakowy dla wszystkich stosunków, stan cywilny, np. dziecko nie może występować raz jako dziecko jednego, a innym razem jako dziecko innego mężczyzny. Stan cywilny jest przedmiotem tzw. praw stanu cywilnego, które charakteryzują się następującymi cechami: są ściśle związane z ich podmiotem, należą do kategorii praw niemajątkowych, nie ulegają (z zastrzeżeniem wyjątków) skutkom upływu czasu (nie można ich ani nabyć, ani utracić na skutek upływu czasu), nie podlegają swobodnej dyspozycji osób uprawnionych, są prawami bezwzględnymi i wzajemnymi, mogą przysługiwać tylko osobom fizycznym⁵⁰.

II. Drugie, szersze ujęcie stanu cywilnego różni się od węższego tym. że do stanu cywilnego zalicza się także takie ściśle osobiste cechy człowieka, jak wiek. płeć. stan zdrowia psychicznego itp.. a więc cechy, które według pierwszej koncepcji należą do stanu osobistego i do tożsamości

⁵⁰ Całokształtem problematyki stanu cywilnego, łącznie z jego dochodzeniem, zajmuje się J. Ignalowicz w pracach: Stan cywilny i jego ochrona. Annales UMCS. 1963. sectio G. vol. K. s. 4; w: Komentarz do k.r. i op. s. 380 — 474; w: System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, s. 74—121; w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem. Warszawa 1993, s. 17 — 76; Uregulowanie stosunków prawnorodzinnych i prawnoosohowych w nowym prawie o aktach stanu cywilnego. PiP 1987. nr 2. s. 37.