CCI00095 (2)

itp.; zgodnie z art. 55 § 1 k.r. i op.¹²⁶ domniemywa się, że małżeństwo ustaje z chwilą ustaloną jako chwila śmierci małżonka uznanego za zmarłego.

Na podstawie orzeczenia o uznaniu za zmarłego sporządza się akt zgonu (art. 66 ust. 1 pr. o a.s.e.). Taki akt zgonu, podobnie jak akt zgonu sporządzony na podstawie orzeczenia sądowego o stwierdzeniu zgonu, jest właściwie tylko rejestracją orzeczenia sądowego; dlatego też unieważnienie czy sprostowanie go nie może nastąpić bez uprzedniego uchylenia czy zmiany orzeczenia sądowego.

IV. Może się zdarzyć, że o so ba uznana za zmarłą w rzeczywistości żyje albo wprawdzie zmarła, ale w innej chwili aniżeli ustalona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego (pamiętać należy, że chwila śmierci decyduje np. o kręgu osób powołanych do dziedziczenia, a zatem prawidłowe jej ustalenie ma doniosłe znaczenie praktyczne). Powstaje wówczas potrzeba uchylenia czy zmiany skutków będących następstwem orzeczenia o uznaniu za zmarłego. Prawo obowiązujące przed wejściem w życie kodeksu cywilnego, regulowało to zagadnienie wadliwie, co sprawiało duże trudności w praktyce, a wynikało z braku zharmonizowania przepisów prawa materialnego i formalnego. Obecnie kodeks cywilny tym zagadnieniem w ogóle się nie zajmuje, a cały problem został przesunięty do kodeksu postępowania cywilnego, którego art. 539 i n. regulują uchylanie postanowień orzekających o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu. Z tych przepisów wynika, że domniemanie śmierci wynikające z orzeczenia o uznaniu za zmarłego jest domniemaniem nieusuwalnym (praesumptio iuris ac de iure), natomiast może być uchylona podstawa tego domniemania, którą, jak o tym była już mowa, stanowi orzeczenie o uznaniu za zmarłego. Jeżeli po przeprowadzeniu specjalnego postępowania okaże się, że osoba uznana za zmarłą żyje. sąd uchyli postanowienie o uznaniu za zmarłego (art. 542 zd. i k.p.c.). Jeżeli zaś w takim postępowaniu zostanie udowodnione, że osoba uznana za zmarłą wprawdzie zmarła, ale w innej chwili aniżeli określona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego, to sąd uchyla to orzeczenie tylko wtedy, gdy równocześnie stwierdza zgon tej osoby; wskutek bowiem takiego dowodu śmierć tej osoby stała się „niewątpliwa” (art. 542 zd. 2 k.p.c.). W żadnym innym postępowaniu domniemanie śmierci wynikające z orzeczenia o uznaniu za zmarłego nie może być kwestionowane (art. 539 k.p.c.).

W wypadku uchylenia postanowienia o uznaniu za zmarłego dlatego, że osoba zaginiona żyje, skutki domniemania śmierci ustają (np. osoba ta może żądać wydania „spadku” od rzekomego spadkobiercy — art. 1029 § 3 k.c., a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po tej osobie zostaje z urzędu uchylone — art. 678 k.p.c.). Odmiennie uregulowane zostały skutki

¹²⁶ Bliżej o zasadach lego przepisu por. Z. Wiszniewski: Komentarz do k.r. i op.. s. 257 i n. Por. także orz. SN z 8.07.1969 r.. II CR 100/69. PiP 1971. nr 6. s. 1066. glosa J. Jodłowskiego, tamże.

197