CCI00099

4. W artykule 20, ust. 2 ustawa zasadnicza obok zasady suwerenności („wszelka władza państwowa pochodzi od narodu”) przyjmuje zasadę systemu przedstawicielskiego - władza sprawowana jest za pośrednictwem specjalnych organów państwowych, których funkcje podzielone są według monteskiuszow-skiej zasady podziału władz. Konsekwentnie przyjmując zasadę reprezentacji, ustawodawca odrzuca wszelkie formy demokracji bezpośredniej. Referendum i inicjatywa ludowa dopuszczone są tylko w przypadku zmiany granic między krajami (art. 29). W pracy Rady Parlamentarnej dominowała obawa przed powtórzeniem sytuacji z okresu międzywojennego - masowego poparcia udzielonego hitleryzmowi.

Zgodnie z tradycyjną koncepcją pozycji przedstawiciela Konstytucja przyjmuje w art. 38 konstrukcję mandatu wolnego: posłowie do parlamentu są przedstawicielami całego narodu, nie są związani zleceniami i instrukcjami, podlegają wyłącznie swemu sumieniu. Instytucja mandatu wolnego zabezpiecza posłów jedynie w sensie prawnym przed instrukcjami i odpowiedzialnością wobec wyborców. Praktyka wskazuje na istnienie całego szeregu istotnych zależności, przede wszystkim od partii politycznej, której poseł jest członkiem, ale często także od parlamentarnych grup nacisku. Rzeczą powszechnie znaną są bezpośrednie powiązania mandatariuszy z kołami parlamentarnymi, które nie zawsze są reprezentowane w parlamencie bezpośrednio. Należy pamiętać też o metodach pośredniego oddziaływania na posłów, takich jak stwarzanie reprezentantom przez przedsiębiorstwa swoistych synekur w postaci dobrze płatnych stanowisk doradców różnego rodzaju, których ujawnienie co pewien czas bulwersuje zachodnioniemiecką opinię publiczną. Najważniejszy jednak rodzaj związania posła stanowi zależność od partii, której poseł jest członkiem. Zależność ta jest konieczna w systemie, w którym posłowie są wybierani na podstawie programu partii, a dyscyplina partyjna jest niezbędna również z punktu widzenia spoistości i trwałości układów koalicyjnych.

Stosunek pomiędzy przyjętą koncepcją mandatu a rolą partii politycznych jest w RFN tym istotniejszy, iż nabiera on charakteru także prawnokonstytucyj-nego. Konstytucja RFN w art. 21 wprowadziła instytucjonalizację partii politycznych, stanowiąc, iż „[...] partie współdziałają w politycznym kształtowaniu się woli narodu”. M. Sobolewski¹ wypowiada pogląd, iż postanowienie to, dające partiom bliżej niesprecyzowane roszczenie do udziału w tworzeniu woli politycznej narodu, popada w konflikt z zasadą wyrażoną w art. 38. Ponadto z konstytucyjnej regulacji partii politycznych zdaje się wynikać uznanie wielopartyj-ności jako niezbędnego elementu ustroju. Partie, które swoimi celami lub zachowaniem się zwolenników zmierzają do naruszenia lub obalenia wolnościowego, demokratycznego ustroju albo zagrażają istnieniu Niemieckiej Republiki Federalnej, są sprzeczne z konstytucją. O sprzeczności orzeka Związkowy Trybunał Konstytucyjny.

104

1

M. Sobolewski, Uwagi wstępne [w:] Ustrój państwowy RFN, Poznań 1986, s. 232.