CCI00115 (2)

Efektem powyższych przemian powinno być — i w znacznym stopniu już jest zdecydowane ożywienie gospodarki narodowej. Zamiast bowiem „fikcyjnych", czy nawet jak mówią niektórzy — nie istniejących (w sensie ekonomicznym) właścicieli mienia uspołecznionego pojawiają się autentyczni właściciele, którzy w dobrze pojętym własnym interesie (osiąganie zysku) potrafią dbać o to, aby ich produkcja była sensowna, tzn. atrakcyjna na rynku.

Jest oczywiste, że powyższe przemiany systemu gospodarczego i ustroju państwowego musiały znaleźć odbicie w sferze prawa. System odgórnego zarządzania gospodarką narodową sprawiał, że pierwszoplanowe miejsce w regulacji prawnej zajmowało prawo administracyjne oraz właściwy dla niego podstawowy instrument działania administracji, jakim jest decyzja administracyjna (akt administracyjny). Prawo cywilne — jeżeli odgrywało pewną rolę, to w formie zniekształconej, przybierającej postać tzw. prawa gospodarczego. Prowadziło to w sfęrze cywilistyki do takich anomalii, jak art. 2 k.c. (nie obowiązujący już), który upoważniał Radę Ministrów do regulowania stosunków (z istoty swej cywilistycznych) w obrocie między j.g.u. w sposób odbiegający od przepisów kodeksu. W systemie gospodarki rynkowej decydująca rola w kształtowaniu obrotu przypada samym gospodarującym podmiotom, a narzędziem prawnym realizacji ich woli są czynności prawne, przede wszystkim umowy charakterystyczne dla prawa cywilnego. Prawo cywilne odgrywa więc w tej gospodarce decydującą rolę. Na obrót gospodarczy wpływają też decyzje administracyjne, ale w ograniczonym zakresie, na zasadzie wyjątków dopuszczonych przez ustawy.

Z dotychczasowych rozważań jednak nie należy wyciągać wniosku, że stosunki gospodarcze decydują wyłącznie o kierunku unormowań prawnych, a więc. że stanowią one jak chciał K. Marks — jedyną „bazę prawnej nadbudowy”. W rzeczywistości o treści prawa i jego zasad decydują także uwarunkowania moralne, poglądy społeczeństwa na wartości duchowe (niematerialne), a w ich ramach także wartości religijne. Z tym tylko uzupełnieniem. że skoro stosunki cywilnoprawne mają w przeważającej części charakter majątkowy, to kształt tego prawa zależy głównie od zaplecza ekonomicznego.

Wypada jeszcze dodać, że liczba zasad określonej gałęzi prawa, a więc i prawa cywilnego, nie jest ani zamknięta, ani niezmienna. Zmiana gospodarczej lub społecznej bazy może wpływać na dezaktualizację jednych, a powstawanie innych zasad prawa cywilnego. Ponadto każdy zestaw tych zasad zależy od tego. jak szczegółowo zostaje ujęty temat. Bogactwo problematyki prawa cywilnego pozwala na różne, także szerokie ujmowanie tematu.

II. Z przytoczonymi zastrzeżeniami do najważniejszych zasad współczesnego polskiego prawa cywilnego należą:

I. Zasada ochrony osoby ludzkiej polegająca na przyznaniu każdemu człowiekowi zdolności prawnej oraz na zapewnieniu gwarancji swobodnego korzystania przez niego z dóbr osobistych.

32