CCI2014112311

poszczególnych narządów biorących udział w mówieniu: języka, warg, policzków, żuchwy, podniebienia miękkiego.

Bogate zestawy tych ćwiczeń można znaleźć we wspomnianych pozycjach Zabawy logopedyczne i łatwe ćwiczenia... zarówno w I jak i II części. Dzieci szkolne mają już za sobą podstawowe etapy treningu artykula-

cyjnego.

W klasie „O” były to już ćwiczenia doskonalące wymowę. Teraz szkoła ma za zadanie dopracowywanie precyzji artykulacyjnej.

Wszelkie niedoskonałości artykulacyjne na etapie szkolnym należy traktować już jako zaburzenia mowy. Najczęściej są to wady wymowy i dotyczą głównie głosek: sz, ż, cz, dż, r, i ich różnicowania z głoskami: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dzi. W przypadku głoski „r” jest to różnicowanie z głoskami ,j” lub „1”. Takie przypadki powinny zostać objęte indywidualną terapią logopedyczną prowadzoną w ścisłej współpracy z rodziną i nauczycielem.

Nauczyciel, jeśli nawet ma przygotowanie logopedyczne nie jest w stanie pogodzić zajęć programowych skoncentrowanych na nauce czytania i pisania z systematyczną pracą logopedyczną (tym bardziej, że jest to zwykle kilku uczniów).

Zastanawiający jest fakt, że pomimo szerokiej dostępności do pomocy logopedycznej, żywej akcji medialnej i medycznej u uczniów gimnazjum i s/.kół ponadgimnazjalnych spotykamy także zaburzenia artykulacyjne, które można usunąć na poziomie przedszkolnym¹.

Rozwój ruchowy dziecka szkolnego opiera się w głównej mierze o zajęcia wychowania fizycznego, a ćwiczenia artykulacyjne łączą się z ćwiczeniami słuchowymi. To wspólne zadanie realizowane jest w pracy nad wprowadzeniem nowych głosek² i ich dyferencjacją.

Tak też pomyślany jest następny rozdział dotyczący ćwiczeń słuchowych.

'.5. Ćwiczenia słuchowe na poziomie szkolnym.

Są to planowe, systematyczne czynności programowe - ściśle związane / nauką czytania, pisania i rozwojem sprawności językowych (komunikacyjnych).

Ćwiczenia słuchowe na tym etapie mają na celu usprawnienie procesów analizy i syntezy dźwiękowej przy wsparciu analizy i syntezy wzrokowej oraz graficznej.

Prawidłowy poziom procesów analizy i syntezy słuchowej oraz związanych z nią procesów spostrzegawczości i wyobraźni słuchowo-wzrokowej, stanowi niezbędny element w opanowaniu czytania i pisania.

W toku uczenia się znaczenie i rola tych funkcji nie jest jednak równorzędna: na etapie przejścia od literowania i sylabizowania wyrazów do czytania całościowego i nauki pisania - funkcji słuchowej nic zastąpi żadna inna. Słuchowa sprawność percepcyjna jest konieczna do zrozumienia mowy innych, oraz notowania tego co słyszymy. Polega na prawidłowym odbieraniu i rozpoznawaniu określonych struktur głosowych oraz umiejętności ich analizy. Trudności analizy i syntezy słuchowej występują nawet przy bardzo dobrym słuchu fizycznym³.

Pamiętamy, że ontogenetycznie, słuch fonetyczny będący podstawą mówienia, czytania i pisania kształtuje się najwcześniej.

Opóźnienie lub zaburzenie funkcji analizy i syntezy słuchowej powoduje charakterystyczne trudności:

-w czytaniu jest to uporczywe literowanie (składanie wyrazu z poszczególnych głosek),

-    wadliwe wypowiadanie wyrazów,

-    dodawanie liter i sylab,

-    zamiana głosek.

Trudności nasilają się w miarę zaawansowania nauki czytania: uczeń przy dłuższych tekstach, nowych nieznanych wyrazach - nadal głoskuje, przekręca wyrazy, część wyrazu odczyta - resztę zgaduje, opuszcza sylaby i głoski, zamienia litery. Zachwiana jest linia prozodyczna czytanego tekstu:

25

1

   Znany mi osobiście gimnazjalista nadal mówi jatajka (latarka), kjowa (krowa), przy prawidłowej budowie narządów artykulacyjnych i dobrej analizie i syntezie słuchowej.

2

   W polskiej literaturze jest wiele opracowań na ten temat. Wychodzą całe serie poświęcone terapii trudniejszych artykulacyjnie głosek, np. J. Góral, A. Chronowskiej, E. Komamic-kiej, G. Krzysztoszek, M. Piszczek, G. Skrzyneckiej, K. Szoplik, B. Wiśniewskiej, B. Zakrzewskiej jak również moje opracowania.

3

Funkcje i role słuchu fizycznego, muzycznego i fonematycznego omówiono szczegółowo w I części, Zabawy logopedyczne..., s. 60-72 i w II części, Zabawy logopedyczne..., s. 37-53.