chalmers0141

Kuhn-relatywista 143

jako odpowiedź na pytania o „życiowym znaczeniu społecznym i politycznym”, tj. pytania dotyczące np. statusu marksizmu czy współczesnych badań genetycznych.¹⁸ Wydaje się, że znaczną część odpowiedzi na te pytania Lakatos przyjął w samym punkcie wyjścia swoich rozważań i bez uzasadnienia. Przyjmował bowiem, że każdy rodzaj badań, który nie posiada głównych cech fizyki, nie jest nauką i z racjonalistycznego punktu widzenia jest niższą formą wiedzy.¹⁹

4. KUHN-RELATYWISTA

Kuhn wymienia kilka różnych kryteriów służących jako sposób na określenie, która z konkurencyjnych teorii jest lepsza. Wśród nich znajduje się „poprawność przewidywań, zwłaszcza przewidywań ilościowych, równowaga pomiędzy problemami ezoterycznymi i kwestiami codziennymi oraz ilość różnych rozwiązywanych problemów”, a także „prostota, zakres i zgodność z innymi specjalnościami”²⁰, choć te kryteria mają mniejsze znaczenie. Kryteria takie są wartościami uznawanymi przez daną społeczność naukową. Wartości te można określić środkami, które „ostatecznie muszą polegać na analizie psychologicznej lub socjologicznej”. Musi to być więc opis systemu wartości, pewna ideologia, wraz z analizą instytucji, poprzez które system ten jest przekazywany i narzucany.”²¹ „Nie ma wyższego standardu niż zgoda określonej wspólnoty.”²² Te aspekty koncepcji Kuhna pozwalają go zaliczyć do przedstawicieli relatywizmu. Kwestia wartości danej teorii ma być rozstrzygana w świetle standardów odpowiedniej wspólnoty naukowej, standardy te natomiast zmieniają się wraz z kulturowym i historycznym otoczeniem tej wspólnoty. Relatywizm Kuhna jest szczególnie widomy w posłowiu do The Struc-ture of Scientific Revolutions. „Wiedza naukowa, jak język, jest albo

¹⁸    Por. np. jego esej „Science and Pseudo-Science” w: Worrall, Currie (1978), vol. I., ss. 1—7.

¹⁹    Feyerabend w „On the Critiąue of Scientific Reason”, w: C. Howson (1976), ss. 309—339, odróżnia dwa problemy, „Czym jest nauka” oraz „Dlaczego nauka jest czymś wartościowym” i zauważa, że Lakatos nie odpowiada na drugie pytanie.

²⁰    The Structure of Scientific Revolutions, s. 154.

²¹    Lakatos, Musgrave (1974), s. 21.

²²    The Structure of Scientific Revolutions, s. 94.