Chemia16

|H » I |MI | IM filii

I *t > 11; ic I sio 1. 11 później, gdy Albert I iuslein dowiodl mwnoważności i nosy i energii, prawo lo /ostało nieco zmodyfikowane i nazwane prawem zachowania materii:

Podczas przemian zachodzących w układach izolowanych (takich, które nie wymieniają z otoczeniem ani substancji, ani energii) suma mas i masowych równoważników wszystkich form energii jest stała.

Postulowana przez A. Einsteina zależność między masą i energią opisana jest równaniem:

E = mc²

gdzie E to energetyczny równoważnik masy wyrażony w dżulach (J), m to masa przemieniona w energię wyrażona w kilogramach, a c to prędkość światła wyrażona w metrach na sekundę (m/s).

Oznacza to, że 1 kilogram jakiejkolwiek substancji, przemieniony całkowicie w równoważną ilość energii, wydziela około 9 • 10^1(> dżuli energii. Taka energia powstaje na przykład podczas spalenia 1,8 miliona ton płynnego gazu, jakim jest powszechnie używany w butlach turystycznych propan-butan.

1.1.3. Podziały i klasyfikacje substancji

Różne cechy fizyczne lub chemiczne substancji mogą stanowić podstawę do ich podziałów i klasyfikacji. Podział następuje wtedy, gdy z jakiegoś zbioru wyodrębniamy co najmniej dwa podzbiory, niekoniecznie wyczerpując określany zbiór. Z klasyfikacją mamy natomiast do czynienia, gdy obejmujemy cały opisywany zbiór i podajemy konkretne kryterium jakościowe lub ilościowe.

Substancje dzlnlimy na sialu, ciekle I nazowe.

Substancje to: gazy (np. powietrze), ciecze (np. woda, olej, rtęć), ciała stałe (np. skały, gleba, metale i ich stopy, tkaniny i tworzywa sztuczne). Różnią się one stanem skupienia, gęstością, występowaniem w różnych częściach skorupy Ziemi i wieloma innymi właściwościami, często dla człowieka bardzo cennymi. Są to na przykład właściwości palne, jakie posiadają węgle kopalne, ropa naftowa i gaz ziemny, czyli tak zwane surowce energetyczne. Bardzo ważne są też właściwości stopowe, polegające na zdolności metali do poprawiania jakości stopu innych metali. Niewielki, często rzędu ułamka procenta dodatek tak zwanego metalu stopowego (np. wolframu, chromu, niklu) poprawia określone cechy stopu, jak twardość, kowalność czy odporność na korozję.

Ze względu na pochodzenie, wszystkie substancje można sklasyfikować jako:

a) naturalne - występujące w przyrodzie, wydzielone, oczyszczone i użytkowane przez ludzi bez zmiany ich składu chemicznego, a często rów-

mi 1hv /imany Imniy li/ye. nc| na pi/yklail i nl.ni, wloloia jedwabili Imwi lniani i wełniani . ga/ /icinny. kamienie s/luehelue, iialnialna |ii nu \ lina, 11 >/ne gatunki węgli

b) pr/dwor/oiic występujące w przyrodzie i stamtąd wydzielone, lecz następnie zmienione w mniejszym lub większym stopniu pod wzglę dem składu chemicznego, na przykład: chloroenkry stosowane jako namiastka cukru dla diabetyków, włókna wiskozowe i pochodne celu lo/y, benzyna, pochodne penicyliny, paliwa ekologiczne otrzymywane olejow toślinnych;

i ) syntetyczne produkowane sztucznie odpowiedniki substancji natu inluyeh, na przykład sztuczne diamenty i kryształy syntetycznego łubinu, syntetyczna benzyna uzyskiwana w przeróbce węgla kamień tu go;

dl s/liie/nc nicwyslępującc w przyrodzie (a przynajmniej dotychczas \\ pi/.ymdzic nieodkryte), często bardzo użyteczne, na przykład: Iwo i ywa sztuczne (P( "V, teflon i inne), sztuczne antybiotyki, stopy meta li i kryształy uzyskiwane na stacjach kosmicznych w warunkach nie wa/kosei.

i*nlm:onia kontrolne

I Wymień najważniejsze cechy odróżniające substancje od innych form mulci ii, na przykład światła.

I >o jakich kategorii, ze względu na pochodzenie, zaliczysz: i) węgiel kamienny, koks, włókno węglowe; b) polietylen, szybę szklaną, bursztyn; i ) kauczuk, gumę i sztuczny kauczuk.

■ l.ikie właściwości substancji naturalnych lub przetworzonych mają du /e znaczenie dla ludzi, a jakie właściwości są uważane za szkodliwe?

I bodaj po 4 przykłady substancji (2 - wzięte z tekstu podręcznika, a ¹ wyszukane przez ciebie): a) naturalnych, h) przetworzonych, e) syntetycznych, d) sztucznych.

i Która zc znanych ci substancji występuje powszechnie w 3 stanach skupienia?

(i W jakim stanic skupienia znajduje się woda, określona jako: szadź, mgła, szron, wilgoć w powietrzu, mżawka, chmura deszczowa, wrzątek?

7. które prawi) zachowania jest bardziej uniwersalne: prawo zachowania masy czy prawo zachowania materii? Wypowiedź uzasadnij.