Chemia26

5.2.5. Polisacharydy

I)o najl'>;ircl/icj rozpowszechnionych w pi/\mil n pnlis.icharydow n.i leż;) skrobia i celuloza.

Skrobia jest klasyfikowana w trzech odmianach a my loży, antylopi k tyny i glikogenu. Amyloza i amylopektyna są składnikami większości m ślin, a glikogen - zwany czasami skrobią zwierzęcą - jest cukrem zap.i -. wym, magazynowanym w organizmach zwierzęcych.

Łańcuchy skrobi nie są jednakowej długości. Liczba cząsteczek glul > > zy połączonych wiązaniami glikozydowymi waha się od 100 do 1000

Amyloza jest nierozgałęzioną postacią łańcuchową skrobi. Cząstce I i glukozy połączone są wiązaniami a-l,4-glikozydowymi:

ClbOII    Cli,OH    CH.OH    CH,OH    CH,OII

amyloza    wiązanie a-1,4-glikozydowe

Ryc. 5.10. Skrobia zawarta w ziemniaku i budyniu barwi się pod wpływem jodu na granatowo.

...O

CH,OH

^_°\ OH

_/

Ol

Charakterystyczną próbą | >i > zwalającą wykryć obecno .i skrobi w żywności jest tak /w a na próba jodoskrobiowa. boli ga ona na dodaniu do żywno < i paru kropel jodyny (czyli alko holowego roztworu jodu) lub paru kropli płynu Lugola (czyli wodnego roztworu mieszaniny KI oraz L). Amyloza zawarta w skrobi lw< > rzy z jodem granatowoniebieskie połączenie (ryc. 5.10).

Amylopektyna jest rozgałęzioną odmianą skrobi. Występują w nr | przede wszystkim wiązania a-1,4-glikozydowe, ale sporadycznie pojawiają się też wiązania a-1,6-glikozydowe:

-o—¹

amyloza

...O-J

'—o-

OH

CH,OH

oh”°^x

_/

Ol

i—O—¹

OH

CH,OH oh“°^x

Ol

OH

0

1

CH,

wiązanie a-1,6-glikozydowe

OH

-O

-O

Ol

—o—

Cl 1,0 H

0

\

OH

_/

01

( 111 owili 11S«111 > 11 i I |«i| 11 |...... ul I lin nim".llIW.illl.l I.«• 11 111 < > 11| |

Iryii, mullo/y, .1 im I um 11 i-lnl \

HjO, tomp    11,0, lump    11,0, temp.

•kronia    *    <Ii-I• .11 y 1 ly    * m.illu/.i    ► i|luku/,i

II lun iimylii/.i    II luli >iiiiyl,i/,<    II luli ,unyl,i/,i

(ilikogcn ma sli uklurę c/.ąslec/ki podobną do amylopcklyny, ale wię cej 11j/.galęzień. () ile wiązanie l,b glikozydowe pojawia się w amylopek lynie mniej więcej co 20 30 cząsteczek glukozy, to w glikogcnic co H 12 cząsteczek glukozy.

Ryc. 5.11. Tkaniny bawełniane i lniane zawierają celulozę.

Celuloza (zwana także błonnikiem)

|i ',l węglowodanem budulcowym roślin.

Na skalę przemysłową otrzymuje się ją drewna. Len oraz bawełna to naturalne włókna celulozowe, stanowiące bardzo ważne surowce dla przemysłu włókienniczego (ryc. 5.11). Innym, równie istotnym produktem otrzymywanym . celulozy jest papier.

( zęściowa hydroliza celulozy prowadzi do powstania celobiozy. Czą-.lec/ki celulozy tworzą długie łańcuchy .1 2000 3000 cząsteczek glukozy połą-1 zonych wiązaniem {3-1,4-glikozydo-wvm. Liniowa struktura cząsteczki pozwala na wytworzenie wiązań wodo-ii twych za pomocą grup —OH sąsiednich łańcuchów, na skutek czego utrzymuje się pakiety ułożonych równolegle cząsteczek celulozy (efekt liny okrętowej”), co powoduje wyjątkową wytrzymałość włókien.

CLLOH OH^

OH

CH_:OH O —O.

OH

CH_;OH O

OH

—o.

OH

CII,Oli O

OH

J- o

\

I )nlv.tiyny |iu wstaM |iiko |im ilnkly i «: •« hi WU||I> IO/|)llfjll

ski nl)l S;|wli;(: lra(jn lontami

(|||I()I01J() l.llil II cliii skmhlnwn <|() M11/11.1 |(i /nalożC: w pin czonym chltibu' krochmali 11 m|

bilill/llln, I /y |n/ w kloju |iii)(|iikn w, mym / mąki

Oli