Cogito dziecko

•    Faktycznie jego wędrówka jest wielką misją, a nieposiadanie niczego swoistym bogactwem („Przecież ja aż w nieba łonie trwam, / Gdy ono duszę mą porywa / Jak piramidę!", „Przecież i ja ziemi tyle mam, / Ile jej stopa ma pokrywa, / Dopókąd idę!...)

•    Nieprzypadkowy jest obraz bliskości pielgrzyma i nieba - może wędruje on do niebieskiej ojczyzny i żyje innymi wartościami niż ludzie pochłonięci prozą życia?

•    Pozornie niższy stanem od innych biedny pielgrzym jest w istocie kimś więcej („Nad stanami jest i sta-nów-stan,/ Jako wieża nad płaskie domy"), kimś wolnym, kimś sięgającym nieba jak wieże górujące nad płaskimi domami.

•    Warto zwrócić uwagę, że kreacja pielgrzyma ma formę pierwszoosobową, zostaje ukazana w liryce bezpośredniej, być może to poeta utożsamia się z rolą pielgrzyma (sam był biednym emigrantem, mieszkał m.in. na ziemiach polskich i we Francji, podróżował do USA, umarł w biedzie we francuskim przytułku i został pochowany w zbiorowej mogile).

•    Wielu romantycznych poetów kreowało się na pielgrzymów - była to modna kreacja emigrantów, którzy musieli opuścić ojczyznę i poszukiwali dla siebie sławy i celu w życiu.

•    Wiersz Norwida dowartościowuje rolę pielgrzyma, nie nazywa go zwykłym wędrowcem czy podróżnikiem, słowo Pan zapisano wielką literą.

•    Rola pielgrzyma wpisuje się w szerszą rolę romantycznych wędrowców, tułaczy, o których wiele napisano w literaturze polskiej, a także światowej.

•    Wędrowcem jest Kordian, bohater dramatu Juliusza Słowackiego, który w podróży zdobywa wiedzę o ludziach, świecie i rządzących nim prawach, dowiaduje się m.in. o wyrachowaniu ludzi, nieszczerej miłości kobiet, braku wrażliwości papieża na los polskich męczenników, doświadcza potęgi natury (na szczycie Mont Blanc) i bezsensu życia, ale odnajduje swój cel w misji spiskowca, prowadzącego działalność patriotyczną.

zJo/bi/b itbM (otlOO/bCj

fH/OgffcjÓCj pOjO/MÓÓ 5Ó&

M MCjMOdzóe/ CoC/Zft/UQ/r

•    „Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza (konkretnie „Epilog" i inwokacja zdradzające wielką tęsknotę poety za ojczyzną)

•    „Hymn" Juliusza Słowackiego („Smutno mi, Boże" - ujawniający tęsknotę poety za ojczyzną, obawy

0    to, że nigdy nie wróci do kraju, a nawet jego prochy nie spoczną w ojczystej ziemi)

•    „Kufer" Kazimierza Wierzyńskiego (ukazujący los

1    rozterki emigranta).

•    „Moja piosnka" Cypriana Kamila Norwida (także wyraz tęsknoty za ojczyzną, wiersz mocno ją idealizujący)

•    „Bieguni" Olgi Tokarczuk (tam pokazano różne typy wędrowców)

•    Kreacja pielgrzyma występuje w „Sonetach krymskich" Adama Mickiewicza w wierszu „Pielgrzym". Mówi się w nim (w pierwszej osobie) o człowieku, który opuścił swą ojczyznę, Litwę i musiał rozstać się z ukochaną kobietą. Motyw samotnego podróżnika, który przygląda się modlącym, rozpaczającym i żegnającym się z bliskimi podczas katastrofy okrętu, pojawia się w sonecie „Burza". Wszystkie sonety opisują doświadczenie podróży, oglądania egzotycznych pejzaży, swojskości i obcości, tęsknoty za ojczyzną (np. najbardziej znane „Stepy akermańskie").

•    Słowo pielgrzym pojawia się w tytule „Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego" Adama Mickiewicza - opisują one w podniosłym, biblijnym stylu rolę polskiej emigracji i polskiego narodu powołanego do rzeczy wielkich i cierpienia za innych jak Chrystus.

•    Los człowieka jako tułacza ukazał w swych uniwersalnych współczesnych wierszach jeden z najwybitniejszych polskich poetów-Adam Zagajewski, autor takich utworów jak „Piosenka emigranta" czy „Jechać do Lwowa".

4. Podsumowanie

Motyw wędrowca, wywodzący się jeszcze z „Odysei", pojawia się w literaturze przez wieki, do utworów współczesnych. Szczególną rolę odegrał w polskiej literaturze romantycznej i wiązał się z doświadczeniem tułaczki, emigracji. Wtedy karierę zrobiło słowo „pielgrzym", występujące m.in. w poezji Mickiewicza i Norwida.

O co może zapytać komisja w rozmowie ze zdającym?

•    Co to znaczy homo viator7

To człowiek podróżnik, wędrowiec, tułacz, pielgrzym. Jest to jeden z najpopularniejszych toposów (tematów, motywów) literatury i sztuki europejskiej. Występuje już w „Odysei", też np. w „Sonetach krymskich" Adama Mickiewicza, „Hymnie" Juliusza Słowackiego („Smutno mi, Boże"), „Ulissesie" Jamesa Joyce'a czy na obrazach ukazujących powrót syna marnotrawnego (np. dzieło Rembrandta).

Zadanie 2. - związane z tekstem ikonicznym

W jaki sposób ukazywano w tekstach, kultury dziecko? Odpowiedz na przykładzie obrazu „Dziewczynka z chryzantemami” Olgi Boznahskiej oraz wybranego utworu literackiego.

Wstęp:

Obraz wybitnej polskiej malarki pochodzi z lat dziewięćdziesiątych XIX stulecia. Boznańska była jedną z pierwszych znanych polskich artystek pędzla. Chętnie malowała portrety, w tym wiele portretów dzieci.