CCF20130211026

Wytrzymałość

Wytrzymałość jest to zdolność organizmu do długotrwałego wysiłku. Jej podstawę stanowi przede wszystkim przystosowanie organizmu do występujących w ćwiczeniach fizycznych zwiększonych zadań dla układów krążenia i oddychania. Podobnie jak inne cechy motoryczne, wytrzymałość dzielimy na ogólną i specjalną.

Wytrzymałość ogólna określa zdolność do nieprzerwanej dynamicznej pracy z umiarkowaną mocą przy udziale całego aparatu mięśniowego, doskonałą sprawność narządów wegetatywnych (system sercowo-naczyniowy i oddechowy) i wysoki poziom tlenowych procesów przemiany [52]. Wytrzymałość ogólną nalepiej wyrabiają biegi na dłuższe dystanse, biegi przełajowe, zabawy biegowe, tory przeszkód — wykonywane niezbyt intensywnie, przy wzrastającym systematycznie obciążeniu (należy regulować wielkość obciążenia, intensywność, zakres pracy i przerwy wypoczynkowe). Dość popularną formą wyrabiania wytrzymałości są zabawy biegowe. Ogólnie stosuje się w treningu dwa typy takich zabaw występujących pod nazwami małej i dużej zabawy biegowej.

Różnica między małą a dużą zabawą biegową polega na zastosowaniu odpowiednich wstawek szybkościowych i biegu tempowego. Np. w dużej zabawie biegowej stosujemy dodatkowo bieg tempowy o odcinkach 150—250 m powtarzany wielokrotnie (trucht — bieg tempowy — trucht). Ponadto małe zabawy biegowe stosować można w ciągu całego długiego cyklu treningowego, a czas ich trwania powinien wynosić 60 min. Dużą zabawę biegową stosuje się na ogół tylko w okresie przygotowawczym, a czas jej trwania wynosi od 80—90 minut.

Wytrzymałość ogólną wyrabia się przede wszystkim w pierwszej i drugiej fazie okresu przygotowawczego, a następnie przechodzi się do wyrabiania wytrzymałości specjalnej. Konieczność jej wyrabiania wynika ze specyficznego charakteru poszczególnych dyscyplin sportu, np. doskonałe przygotowanie wytrzymałościowe długodystansowca nie zawsze wystarczałoby do rozegrania meczu piłki nożnej, koszykówki czy piłki ręcznej. Wiadomo bowiem, że wytrzymałość ogólna jest podstawą do wyrabiania wytrzymałości specjalnej piłkarza, ciężarowca, boksera, sprintera itp. Optymalna wytrzymałość osiągnięta w jednej dyscyplinie sportu nie zapewnia dostatecznej wytrzymałości w drugiej.

Do wyrabiania wytrzymałości służy wiele podstawowych metod nauczania (metoda treningu ciągłego, interwałowa, zmienna itp.). Rozróżnia się cztery etapy szkolenia:

1. Przygotowanie układów wewnętrznych (ćwiczenia nie mogą być zbyt intensywne i długotrwałe).

2.    Doskonalenie cech psychofizycznych.

Celem obu tych etapów jest przygotowanie zawodnika do dalszej specjalizacji, przygotowanie organizmu do wysiłków o intensywnym charakterze.

3.    Przygotowanie do zawodów (wysiłek taki, jaki jest potrzebny do udziału w zawodach).

4.    Wzmożenie wysiłku w czasie treningu do tego stopnia, aby można rozegrać cały mecz przy pełnym nakładzie energii.

Piłka nożna charakteryzuje się znacznym wahaniem stopnia I intensywności czynności ruchowych, co wymaga od zawodnika wysokiej wytrzymałości. W czasie meczu zawodnicy wykonują większą część pracy z małą lub średnią intensywnością [52]. Wymaga to odpowiedniego zaopatrywania energetycznego pracujących tkanek, głównie dzięki współpracy serca i płuc. W ciągu ' i 30% całkowitego czasu gry zawodnik wykonuje ruchy z maksymalną lub submaksymalną intensywnością. W tym czasie organizm zawodnika pracuje bez odpowiedniej ilości tlenu (na długu tlenowym).

Z tego prostego przykładu wynika, że wytrzymałość specjalną u piłkarzy wyrabiać należy na bazie wytrzymałości ogólnej, do-slosowując ją do specyfiki gry w piłkę nożną. Do rozwijania wytrzymałości specjalnej powinny służyć ćwiczenia tak dobrane, aby oprócz dobrego przygotowania aparatu mięśniowego powstały niezbędne zapasy energetyczne potrzebne do intensywnej pracy przy ni''doborze tlenu.

Wytrzymałość specjalna zależy w znacznym stopniu od jakości nawyków ruchowych. Przy zautomatyzowanych czynnościach za-oszczędzoną energię można zużyć na częściowe pokrycie długu tlenowego.

Pracując nad wytrzymałością należy pamiętać, że kontrola jakościowa stopnia przygotowania organizmu do znoszenia długotrwałych wysiłków jest bardzo skomplikowana i że jak dotąd nie dysponujemy zbyt dużą ilością obiektywnych wskaźników pozwalających na dokładne określenie stanu możliwości energetycznych zawodników.

Jak wykazały niektóre badania, wytrzymałość poszczególnego zawodnika da się określić za pomocą trzech podstawowych wskaźników [47]:

1. Wskaźnika możliwości pracy w warunkach beztlenowych (anaerobowych), którego miarą jest maksymalna wielkość możliwego do zaciągnięcia długu tlenowego; w biegu zawodnika, w cza-nle walki sportowej na boisku dochodzi do bardzo dużego zużycia energii w jednostce czasu. Układy sercowo-naczyniowy i oddechowy nie mogą zaopatrzyć mięśni w niezbędną ilość tlenu, praca odbywa się zatem w warunkach dużego niedoboru tlenowego i co ■ i tvm idzie do zwiększania się ilości kwasu mlekowego. Przez od-