DSC00039

Północ posiada w starożytności swojej Eddę^{1 2 3} i Osjana.

W poezji skandynawskiej widzieć się daje surowość obyczajów, okropnych jak natura północna, srogość bogów, równa dzikości ich rycerzów. Prostota jednak poezji, głębokie . aiegorie* mitologii unoszę myśli w wieki odległej starożytności.

Północny Osjan podzielił berło poezji z Homerem. Zdaje się, źe Diana', po górach i skałach polująca, podzieliła z bratem^{4 5} swoim poezję, tak jak oświatę dnia i nocy, że jak tamten Homera, ona Osjana natchnęła. Przyjemne, smutkiem napełniające obrazy jego jak noc niosą jeszcze cechę kobiecej łagodności i wdzięków, we łzach nawet przyjemnej. Jak noc pogodna ze dniem, walczy Homer z Osjar.em o piękności. Jeżeli pierwszy, jak słońce, budzi, ożywia całą naturę i w jasnych barwach poznać ją daje, jeżeli śmiało porywa za sobą słuchacza do Olimpu’; drugi, jak księżyc, łagodne nad uśpioną, cichą ziemią rozlewając światło, sprawia jak noc rozkoszne wrażenia; jak w' nocy oko niepewne błąka się po ledwo rozpoznanych drzewach, zwaliskach, górach, jak doliny nikną w ciemności, a szczyty skal w obłokach, tak pędzel Osjana przy łagodnym cieniu nocy zdaje się zza mgły uśpioną w rozległości swojej malować naturę. Poezja jego jest wolna jak wiatr, | chmurami ku morzu przepływający, wydaje ona głos jak wiatr według fantazji trącający o zawieszone struny, i z tonami mniej porządnymi, ale pełnymi wrażenia, gubiący się w przestrzeniach. Noc Osjana tak mało jest okropną, jak groby jego rycerzów. Te tak blisko ziemię okrążające obłoki, na których duchy wojowników jeszcze unoszą swe tarcze, jeszcze bardy^{6 7 8 9 10 11} brząkają, bliżej żyjących łączą z cieniami przodków, niż odlegle za Styksem ’ elizejskie równiny*, przyjemniejsze są niżeli ubóstwienie Herkulesa* i gwiazdy Kastora i Polluksa*. Okropne mordy na błoniach Priama⁰, walki ciała, z którego się dusza wydziera, nie przerażają w Osjanie; miłość i luba poezja wszędzie śmierci jest towarzyszką. Glos struny barda lub pieśni kochanki, razem z duchem ulatujący, niesie za nim pochwałę, roznosi pamięć, drugą, świetniejszą życia połowę. Duch wiernej kochanki pośpiesza za życiem swojego rycerza, a towarzyszki za jeleniem zapędzone, napotykając zwłoki kochanków, płaczą tylko, że dwie dusze uleciały od nich, i uwielbiając sławę rycerza, wierność kochanki, zgadują ich pobyt na przemijających obłokach. Mgłą pokryte brzegi Morwenu¹²1 odłączone zdają się być od reszty świata; lub obłokami oddzie- I lony od bogów, który sam jeden w swej poezji wyobrażeń I o nich nie widział; rycerze samotni o miłości i rycerstwie tylko I zadumani, brzękiem tylko tarczy lub aify przebudzani; opusz- I

37.

1

Uda — zbiór mitów i legend rtarożjtnj-ch plemion skandynawskich',

2

spisany w wieku XI i XII; w csasach Brodzińskiego przeciwstawiany mitologii! greckiej jako najstarszy wyraz geniuszu rasy ger

3

mańskiej.

4

*    Alrforia — (grec.) uosobienie, upostaciowanie.

5

Diana — w mitologii greckiej bogini łowów i księżyca.

*    Brat — chodzi o ApoUnt, który według mitologii greckiej był bra

tem Brany a bogiem słońca i poezji.

*    Olimp — patrz skj. str. 17.

$

6

   Bard — z celtyckiego: śpiewak; przenośnie także w znaczeniu: poeta, I

.wieszcz.

7

   Styks — w mitologii greckiej i rzymskiej: rzeka w' podziemnej krainie

zmarłych.

8

* Elizejskie równiny — częściej Pola Elizejskie (od Elizjum), w mitologii greckiej miejsce pobytu dusz błogosławionych,

9

Herkules — w mitologii Greków i Rzymian półbóg, heros, syn Jowisza i Alkmeny, który dokonał dwunastu wielkich prac. Po śmier

10

ci żył na Olimpie, przyjęty w poczet bogów.

11

Kastor i Polluks w mitologii greckiej: synowie Zeusa i Ledy, bra«*

.cia bliźniacy, którzy związani byli z sobą ścisłą przyjaźnią; kiedy Kastor padł w boju, Zeus umieścił obu braci na niebie jako gwiazdę poranną i wieczorną.

I Priam — król Troi, opiewany w Iliadzie; błonia Priama — pola pod Troj<£.

12

   Morwenu brzegi — w pieśniach Osjana: państwo króla Fingala w Szko

cji. Patrz obj. str. 28.