DSC00230 (7)

2. Antymetabolity

1)    analogi kwasu foliowego: metotreksat, pemetreksed, raltytreksed

2)    analogi puryn: fludarabina, merkaptopuryna, tiogu-anina, analogi adenozyny (kladrybina, pentostatyna)

8) analogi pirymidyn: fluorouracyl, arabinozyd cytozyny, eniluracyl, floksurydyna, gemcytabina, kapecytabina (prekursor fluorouracylu), UFT (tegafur + uracyl)

4) pochodne mocznika: hydroksymocznik

Mechanizm działania: wbudowywanie się w miejsce prawidłowych metabolitów syntezy kwasów nukleinowych oraz konkurencyjne przyłączanie się do miejsc regulatorowych układów enzymatycznych biorących udział w syntezie DNA i RNA.

Zastosowanie: białaczki i zespoły limfoproliferacyjne, nowotwory przewodu pokarmowego oraz głowy i szyi, rak płuca, międzybłoniak, rak pęcherza moczowego, rak jajnika, rak piersi.

Działania niepożądane: mielosupresja (leukopenia, malopłytkowość, niedokrwistość), zapalenie błon śluzowych, biegunka, zapalenie spojówek, osutka, objawy neurologiczne ze strony móżdżku (przy dużych dawkach). Kapecytabina, a także fluorouracyl w zwiększonej dawce mogą wywoływać zespół ręka-stopa (zaczerwienie, pieczenie, ból, łuszczenie się skóry). Właściwe profilaktyczne nawilżanie i natłuszczanie skóry łagodzi ten objaw.

Działania niepożądane metotreksatu i zapobieganie ich wystąpieniu - rozdz. VII.D.l.

3. Antybiotyki przeciwnowotworowe - antracy-kliny.

Daunorubicyna, doksorubicyna, epirubicyna, idarubi-cyna, mitoksantron.

Mechanizm działania: wbudowywanie się w strukturę nici DNA (zaburzenie syntezy kwasów nukleinowych i upośledzenie naprawy uszkodzonego DNA), hamowanie aktywności topoizomerazy I i II (główne enzymy w procesie syntezy DNA) oraz tworzenie wolnych rodników uszkadzających DNA i inne struktury komórkowe.

Zastosowanie: białaczki, zespoły limfoproliferacyjne. rak płuc, rak piersi, mięsaki kości i tkanek miękkich.

Działania niepożądane: mielosupresja (leukopenia, malopłytkowość, niedokrwistość), zapalenie błon śluzowych, nudności, wymioty, wyłysienie, hiperpigmen-tacja łożyska paznokciowego, stwardnienie żył obwodowych, rozległa martwica tkanek w razie wynaczynie-nia leku, wzrost aktywności aminotransferaz w osoczu. Typowym działaniem niepożądanym antracyklin jest kardiotoksyczność, związana najprawdopodobniej z che-latowaniem jonów metali, w szczególności żelaza, co prowadzi do tworzenia związków kompleksowych o silnych właściwościach utleniąjących, jak również powstawania wolnych rodników. Uszkodzenie mięśnia sercowego prowadzi do kardiomiopatii rozstrzeniowej. Aby jej uniknąć, konieczne jest monitorowanie frakcji wyrzutowej lewej komory i nieprzekraczanie dawki łącznej (doksorubicyna 550 mg/m², epirubicyna 900 mg/m², mitoksantron 160 mg/m²); kardiomiopatia może jednak wystąpić przy mniejszych dawkach, zwłaszcza u chorych w podeszłym wieku lub w razie stosowania innych leków kardiotok-sycznych (np. cyklofosfamid) i napromieniania śródpier-sia. Postacie liposomalne antracyklin wykazują gini] szą kardiotoksyczność; ponadto sugeruje się, że poda^ nie doksorubicyny raz w tygodniu we wstrzyknięcia* lub we wlewach trwających 96 h zmniejsza ryzyko ks diotoksyczności.

Swoistym lekiem cytoprotekcyjnym jest deksraząj^H san, którego kardioprotekcyjny efekt wynika z cheii^H towania wewnątrzkomórkowych jonów żelaza i zmn j-9 szenia powstawania wolnych rodników. Deksrazokss^^| stosuje się i.v. 30 min przed każdym podaniem ąntr^H cykliny, zwykle w dawce 20-krotnie większej niż dawk^B doksorubicyny i 10-krotnie większej niż dawka epiru^H cyny. Praktyczne wskazania do stosowania deksrazc^H sanu są ograniczone z uwagi na możliwość zmniejszeni^ B przeciwnowotworowej skuteczności chemoterapii. Użycie® tego leku można rozważać jedynie u chorych, u których® stosowanie chemioterapii z użyciem antracyklin mimo® ryzyka kardiotoksyczności jest uzasadnione ze względu® na uzyskiwane korzyści. Kardioprotekcyjnego wpływu® deksrazoksanu nie potwierdzono w odniesieniu do innych® leków o znanym działaniu uszkadzającym układ sercowo® -naczyniowy.

4. Inne antybiotyki przeciwnowotworowe

Bleomycyna i mitomycyna

Mechanizm działania: bleomycyna tworzy kompleks® z jonem żelazowym, który przyłącza się do nici DNA® i powoduje jej rozszczepienie oraz zahamowanie cyka® komórkowego w fazie G2; mitomycyna tworzy wiązar e® krzyżowe między nićmi DNA i zaburza syntezę kwasów® nukleinowych, działa w późnej fazie G1 oraz S.

Zastosowanie: nowotwory przewodu pokarmowego, n-k® piersi, nowotwory układu chłonnego i nowotwory z&rod-H kowe.

Działania niepożądane: mielotoksyczność, zmiany® skórne, zwłóknienie płuc (nie należy przekraczać łącz® nej dawki 400 mg bleomycyny i 30 mg/m² mitomycyny)® gorączka. Po pierwszym lub drugim podaniu bleomycy® ny u~l% chorych może wystąpić ciężka reakcja idiosyn® krazji (objawy wstrząsu anafilaktycznego). Wynaczynis® nie mitomycyny powoduje szczególnie nasiloną martwi® cę tkanek.

5.    Pochodne podofilotoksyny Etopozyd i tenipozyd.

Mechanizm działania: hamowanie topoizomerazy II® co prowadzi do zablokowania syntezy DNA.

Zastosowanie: nowotwory jądra, rak jajnika, rak płuca® nowotwory układu chłonnego.

Działania niepożądane: mielotoksyczność, nudności® wymioty, biegunka, zapalenie błon śluzowych, wyłysienie®

6.    Pochodne barwinka różyczkowego Winkrystyna, winblastyna i winorelbina.

Mechanizm działania: wytwarzanie wiązań z tubuli-ną, depolimeryzacjn mikrotubul i zatrzymanie podziafl łu komórki.

Zastosowanie: białaczki, zespoły limfoproliferacyjne® rak jądra, rak piersi, rak płuca, rak pęcherza moczowego®

Działania niepożądane: mielotoksyczność, polineurops*fl tia obwodowa, nudności, wymioty, wyłysienie, zaparcie.1 zapalenie żył obwodowych.

2024