DSC00318 (17)

CV1 CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU POEZJI ŁACIŃSKIEJ.

chodzenia, oraz parodie modlitw czy tekstów naukowych. Z tą grupąitwórców wiąże się też poezja wagancka, głosząca opinie o nacjach, z którymi stykali się wędrujący studenci.

Koniec XV i początek XVI stulecia to okres, kiedy do głosu dochodzi poezja bernardyńska, a indywidualnością twórczą w tym zakonie okazał się Władysław z Gielniowa. Pisał zarówno po polsku, jak i po łacinie. W języku łacińskim pozostawił przede wszystkim utwory religijne (cykl poetycki O świętych na cały rok, wierszowany alegoryczny komentarz do Pieśni nad Pieśniami, Suplikację „contra pestem " skierowaną do Matki Bożej, wierszowany poradnik dla spowiedników), ale uprawiał także poezję o innym charakterze, co poświadczają: okolicznościowy Wiersz o spustoszeniu Sambora, autobiograficzny epigram i moralizatorski Wiersz o św. Gawle. W zakonie tym tworzyli ponadto Marian z Jeziorka, Szymon z Lipnicy i Fabian Oizeszkowski. Z kręgu bernardyńskiego wyszły także anonimowe wierszowane katalogi papieży, cesarzy i królów polskich.

Już w drugiej połowie XV w. w poezji łacińskiej w Polsce zaczęły się uwidaczniać tendencje do odchodzenia od konwencji średniowiecznych w kierunku humanizmu. Naśladowanie języka i stylu łaciny klasycznej, poprawność heksametru, odwoływanie się do wzorów czerpanych z dzieł Homera i Wergiliu-sza—to cechy dające się zauważyć w Trenie na śmierć Andrzeja Odrowąża (ok. 1465), w Dialogu o Zbigniewie Oleśnickim (ok. 1460-1466) czy w poemacie Mikołaja Kotwiczą Sbigneis (ok. 1492), poświęconym bratankowi bohatera poprzedniego dialogu, również dostojnikowi kościelnemu i państwowemu.

W stosunku do prozy dorobek poezji łacińskiej polskiego średniowiecza nie jest zbyt obfity, a przeważają w nim teksty raczej niewielkie. Można stwierdzić, że głównym rodzajem literackim, uprawianym przez twórców poezji łacińskiej w Polsce, była liryka, przede wszystkim związana z Kościołem, podczas gdy na zachodzie Europy królowała epika. Zaczątki naszej epiki historycznej zawdzięczamy pierwszym kronikarzom, którzy wprowadzili do swoich tekstów narracje wierszowane (np. epilogi u Galla). Z kolei późniejsze kroniki (Benedykta z Poznania z 1520 r. i anonimowa Kronika wielkopolska z przełomu XIII i XIV w.) dają świadectwo istnienia (obecnie zaginionych) obszerniejszych poematów: Carmen Mauri, o tragicznych losach palatyna wrocławskiego Piotra Włostowica (ok. 1153-1163) i (być może) eposu rycerskiego o Walterze i Helgundzie (2. poł. i XII w.). W XV w. w epice znalazły odbicie doniosłe wydarzę- % nia polityczne, jak na przykład bitwa pod Grunwaldem (Pieśń o wielgiem pobiciu), choć temat ten nie został szerzej wykorzystany. Od XIII stulecia powstawały z kolei poematy dydaktyczne, pióra wspomnianych wyżej twórców: Mikołaja z Polski, Fro-wina i Olocha. Do gramatyków zachodnich nawiązał w XV w. Marek z Opatowca w swoim poemacie gramatycznym Metri-ficale, a koniec tegoż wieku przyniósł wzorowany na Iliadzie epos Mikołaja Kotwiczą pt. Sbigneis. Nic uprawiano natomiast w Polsce łacińskiej epiki religijnej.

Ubogo zaznaczyła się poezja miłosna, reprezentowana u nas właściwie tylko w twórczości żaków, brak natomiast odniesień do idealizującej miłość poezji trubadurów i minnesangerów. Nie ma również utworów głoszących pochwałę życia, miłości i zabawy, radosnych pieśni o wiośnie czy pieśni bachicznych, jakie znane są nam ze zbioru Carmina Burana (XII—XIII w.), jak też poezji pastoralnej, ukazującej miłość na tle przyrody.

W Polsce, gdzie nie wykształciła się instytucja feudalnego rycerstwa, nie tylko nie było warunków sprzyjających rozwojowi liryki miłosnej, ale także nie pojawiły się pieśni rycerskie. Nieobecne są wątki karolińskie oraz echa wypraw krzyżowych,