DSC00343 (16)

Portyku pmolclei kryminalnej

IM

■lUuje podli*wowy schemat kompozycji w jednym kierunku, pozbawiając ją w ten sposób jaj (logicznej, strukturalnej, teoretycznej) prawidłowości. Pnede wszystkim równowagi i symetrii bloków kompozycyjnych. WidziolUmy, to forma śledztwa rozszerza blok śledztwa, a zawęża wszystkie pozostało. Podobnie dzieje się w formie pośdgu i w formie zagrotonia: dominujący blok rozrasta się, pozostałe są rachityczne. Jeżeli więc powieść Darda realizuje (i to, jak powiedzieliśmy, I w najczystszej postaci) formę zagrotonia, znaczy to przed* wszystkim, że blok przygotowania/za grożenia jest rozbudowywany na niokorzyió innych. Tak jest w tej powieści, ale jednocześnie nie jest tak: istnieje doskonała symetria bloków. Właśnie dlatego Le bourreau pleure Joet (przynajmniej dla mnie) jedną z powieści najbardziej fascynujących. Paradoksalną, pełną sprzeczności w kompozycji, a mimo to t doskonale harmonijną Unią kompozycyjną. Oto Jak Bordowi udało się osiągnąć tę kwadraturą kola:

podczas eafej akcji czyn zagrażający w ogóle nie I zostaje przerwany. Przemieszcza slą tylko z jednego punktu na inny. Trwa nieustannie. Tb powieść, w której zagrożenie Istnieje stale. Bloki kompozycyjne realizowane są zgodnie i wszystkimi przepisami schematu podstawowego: przygotowanie — śledztwo —■ odkrycie — poldg — kara. Jedyny zarzut, jaki można by postawić prawidłowości realizacji schematu podstawowego, sprowadza slą do stwierdzenia, io nło ma klasycznego przygotowania zbrodni. Zarzut ten tylko tsąścwwn jest uzasadniony. Przyznajemy, że nie istnieje przygotowanie zbrodni, bo zbrodnię już popełniono: czyjeś zwłoki od dawna spoczywają w groble. Jednakże „wydągnlącte" Ich z ciemności na światło dnia ni* oznacza sprawiedliwości.

lec* nową zbrodnię: zniszczenie jeszcze jednego żyda. Ponieważ powiel* oparta jest na tej dwuznaczności. blok przygotowania (gdzie elementy czynu zagrażającego wzmagają lęk, którego nie można uniknąć) jest nio tylko blokiem zwykłego „śledztwa" prowadzonego przez zagrożonego, lecz etapem, który zagrożony przeżywa jako przy-gotowanie zbrodni. Kto zostania zamordowany? Słońce, barwy, lato, zdrowie, radość, ciało, śmiech — kobieta, którą kochasz.

Ustalmy z góry, przed analizą, schemat powieści. Przedstawia się on następująco:

fwumwam liznę aua reśaa kmu

1    1 -.lTT

PRZYGOTOWANIE. Nie ma Jeszcze nic groźnego w rozbitych skrzypcach na pustej hiszpańskie) drodze oprócz tego, te rozbite skrzypce są dla mło-dego malarza Daniela Menueta „najsmutniejszym przedmiotom na świede". Pewnej nocy, wracając samochodem z Barcelony do malej miejscowości, gdzie mieszka I maluje. Marmet potrąci młodą kobietą, która nuciła się pod Jego samochód. Obrażenia nlo były ctęźkio. ale amnezja kobiety —zupełna: nie wio, ani kim jest, ani skąd pochodu. Mermet starał się ustalić jej tożsamość. Wszystko, czego zdołał tlę dowiedzieć, to to, te ką. Wziął ją do siebie. Pokochał Jej mlodośó. radość, czułość i subtelność. Alo dlaczego to pod j*«® pędzlom spojrzenie łagodnej dsiewc.yny .UJ* M tak ostre? Jakie przeczucia P°dP°wl^Ją mu gdy maluje jej portret? Kiedy wzrok Icót mówią chwilo Jej odrętwienia? Gdy wracają