DSC00431

18. Błędy konserwatyzmu polegają na bezkrytycznej niechęci do zmian i postępu. Konserwatysta chowa się w okopach starych przyzwyczajeń i dorabia do nich swoją filozofię. Koleje żelazne wymyślono, aby zgnębić furmanów żydowskich! - perorował konserwatysta z czasów Stanisława Wokulskiego i znajdował, być może, posłuch.

Qto kilka błędów zawinionych przez konserwatyzm myślenia i działania:

-    preferowanie zdradzieckiej oczywistości tradycyjnych twierdzeń (znawcy rzeczy zalecają czujność na dźwięk słów „niewątpli-wie”, „ma się rozumieć”, „nikt nie może zaprzeczyć”),

-    stawianie znaku równości między działaniem rozsądnym a przyzwyczajeniem,

-    bezpodstawne uleganie autorytetom, przekształcanie szacunku dla autorytetu w szkodliwy dogmatyzm, utrwalający błędy.

Zaletą postaw konserwatywnych jest ochrona sprawdzonych wartości przed wpływami demagogicznej krytyki i nowinkarstwa. Nadmiar krytycyzmu w stosunku do wszystkiego, co dawne, jest szkodliwy-jak każda przesada.

m. DEFINICJE PRAWNE

1. Błąd jest jedną z czterech wad oświadczenia woli przewidzianych przez Kodeks cywilny¹ (art. 84 - 86 Kc). Pozostałe wady to:

-    brak świadomości lub swobody (art. 82 Kc),

-    pozomość (art. 83 Kc),

groźba (art. 87 i 88 Kc).

Przez wadę oświadczenia woli rozumie się nieprawidłowość, która zaszła w toku tego procesu i dotyczy albo przedsięwzięcia aktu woli (wadliwe funkcjonowanie mechanizmu woli), albo przejawu tego aktu na zewnątrz (niezgodność między aktem woli a jego przejawem). Wady oświadczenia woli mają to znaczenie, że pozwalają zniweczyć skutki prawne nimi wywołane.²

I tak, czynności prawne dokonane pod wpływem błędu lub groźby dotknięte są tzw. nieważnością względną. Osoba, która złożyła takie wadliwe oświadczenie, może je unieważnić przez uchylenie się od

skutków prawnych swego oświadczenia woli, bo jest to jej prawem podmiotowym. Uchylenie się następuje przez oświadczenie woli złożone drugiej stronie w formie pisemnej dla celów dowodowych (0 probationem) - wg art. 88 § 1 Kc. Polskie prawo nie wymaga do unieważnienia takich czynności prawnych orzeczenia sądowego.

Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu z upływem roku od jego wykrycia, w razie groźby - z upływem roku ódschwili,-kiedy stan obawy ustał (art. 88 § 2 Kc).

2.    Wada braku świadomości lub swobody polega na anormalnym stanie psychicznym, wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Jej skutkiem jest nieważność oświadczenia woli (art. 82 Kc). Taki stan psychiczny może być wywołany przyczynami trwałymi lub przejściowymi zaburzeniami czynności psychicznych (np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, uwiąd starczy, nadużycie alkoholu, wysoka gorączka, narkoza).

3.    Oświadczenie woli jest pozorne, jeżeli zostaje złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Strony są tu zgodne co do tego, że oświadczenie ma nie wywołać żadnych skutków prawnych (np. fikcyjna umowa sprzedaży dla uniemożliwienia egzekucji z rzeczy) albo ma wywołać inny skutek prawny, niż wynika to z treści czynności pozornej (np. strony zawierają na piśmie umowę sprzedaży z przyczyn podatkowych, rodzinnych lub innych, a faktycznie zawierają umowę darowizny).

Pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważne. Na nieważność może się powołać każda osoba trzecia, która ma w tym interes prawny (art. 83 § 2 Kc).

4.    Błąd oznacza mylne wyobrażenie o istniejącym stanie rzeczy lub

0    treści złożonego oświadczenia woli. Błąd może dotyczyć faktu lub prawa (np. kwalifikacji czynności prawnej). W obu tych przypadkach zachodzi możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, przy czym błąd musi być istotny i musi się odnosić do treści oświadczenia woli.

5.    Błąd istotny (art. 84 § 2 Kc) musi uzasadniać przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod jego wpływem

1    oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści. Musi on*być subiektywnie istotny, tj, stanowić przyczynę sprawczą oświadczenia woli, i obiektywnie istotny, czyli tego rodzaju, że żaden rozsądny człowiek, znający stan rzeczy, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści.¹²

¹² A. Wolter, op. eit., s. 284.

11 07 na i ę ęo

1

   Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 - z późn. zm.).

2

   Zob. Aleksander Wolter: „Prawo cywilne. Zarys części ogólnej", PWN, Warszawa 1977, S-278-289.