DSC00445

określonego ustawami, a nie prawem wewnętrznym organów tworzą, cych sobie takie komórki.

Dla istnienia konfliktu, jego powstania, przeobrażeń i wygaśnięcia ma znaczenie tryb rozstrzygania kwestii spornych. W większości przy. padków istnieją znane stronom procedury, określone ustawami bądź prawem stanowionym na podstawie ustawy (np. statuty spółdzielni, | stowarzyszeń). Szerzej piszę o tym w dalszej części książki. Natomiast tu pragnę odnotować, że strony konfliktu, mając do dyspozycji właściwy i znany sobie tryb, mimo to z premedytacją sięgają po formę interwencji administracyjnej lub społecznej w trybie skarg.¹ Ta forma jest pewnym eksperymentem z grupy środków nacisku, który - w razie niepowodzenia w sprawie wątpliwej - nie rodzi żadnych skutków prawnych i nie ogranicza możliwości do rozstrzygnięcia we właściwym try* I bie (np. przed sądem cywilnym). Stosunkowo rozległą wiedzę na temat tych form interwencji w sprawach indywidualnych oraz zbiorowych ] konfliktów posiadają prawnicy zatrudnieni w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, w Biurze Interwencji Kancelarii Senatu RP, w Zespole I Kontroli i Interwencji Kancelarii Prezydenta RP i w Zespole Skarg 1 i Listów tejże Kancelarii.

m. 0 CZYNNIKACH SPRZYJAJĄCYCH KONFLIKTOM

Czynników tych nie da się wyliczyć w sposób wyczerpujący. Ze I względu na to, iż książka ta przeznaczona jest dla praktyków, ograniczam się do kilku z nich, proponując swoją ich ocenę i opis utrzymany w konwencji poradnika. Wychodząc z założenia, że jednym z czynników konfliktogennych jest złe prawo, proponuję nie roztrząsać, dlaczego jest ono złe, bo to temat na osobną książkę. Przedstawiam nato- I miast analizę pojęć z nim związanych, tj. praworządności, luk I w prawie, wykładni, różnicy między biurowością a biurokracją itp.

Praworządność w znaczeniu formalnym j est rozumiana j ako organizowanie i wykonywanie działalności państwowej na zasadzie przepisów ] obowiązującego prawa. Określenie to zatrzymuje się tylko na metodzie działania aparatu państwowego. Ideał praworządności formalnej stano-

wi wartość ogólnoludzką i daje społeczeństwu większe poczucie bez*

I pieczeństwa. Tam, gdzie rządzi prawo a nie kaprys ludzi władzy, istnieje mniejsze prawdopodobieństwo konfliktów. Nie jest rzeczą przypadku, że o praworządność walczą słabsze grupy społeczne. To właśnie plebs rzymski domagał się spisania prawa i przestrzegania jego stosowania, choć w całości uprzywilejowywało ono niewątpliwie rzymskich i patrycjuszy. Plebejusze wiedzieli jednak, że lepsze jest dla nich prawo niedoskonałe niż brak jakiegokolwiek prawa pisanego.

* Praworządność w sensie materialnym związana jest z suwerennością społeczeństwa i rozbudowuje system gwarancji urzeczywistniających zasady ustrojowe zapisane w ustawie zasadniczej (konstytucji państwa). Istotą praworządności jest takie ukształtowania prawa po-I niżej konstytucji, aby rozszerzało ono katalog praw i wolności obywa-I telskich poprzez uszczegółowienie i system gwarancji ich realizacji^ Ogół zasad i rozwiązań instytucjonalnych służących temu celowi nazywamy systemem gwarancji praworządności. Elementami tego systemu gwarancji są m. in.: kontrola tworzenia prawa, zasada niezawisłości sądów, system kontroli orzeczeń sądów i decyzji administracyjnych, instytucja skarg i zażaleń, materialna odpowiedzialność państwa za działania jego funkcjonariuszy wyrządzające szkody osobom fizycz-i nym ^prawnym.^

W genezie poważnych konfliktów społecznych, wciągających w swą [ orbitę znaczną liczbę ludzi, zawsze tkwi pogwałcenie gwarancji prawo-| rządności i bezczynność wobec pierwszych sygnałów naruszenia pra-wa.^{2 3}

Obowiązywanie prawa nie oznacza tylko faktu jego uchwalenia i ogłoszenia w przewidziany sposób, ale pewność realnej egzekucji tego prawa. Przez egzekucję obowiązującego prawa rozumie się realną

1

Zob. dotyczące skarg art, 221-259 i wniosków ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 1980 r. nr 9, poz. 26 -z późn. zm.) oraz Uchwalę nr 132 Rady Ministrów z 28 listopada 1980 r. w sprawie organizacji przyjmowania, rozpatrywania i załatwiania skarg i wniosków (MP nr 29, poz. 162 -z późn. zm.).

2

   Zob. S. Ehrlich op. cit., oraz Jerzy Kowalski: „Wstęp do prawoznawstwa”, PWN, Warszawa 1979, s. 186 i następne.

3

   W piśmiennictwie podaje się przykładowo sytuację z przełomu lat 1980/1981 w Polsce. W tamtym czasie jedną ze znaczących przyczyn nacisku załóg pracowniczych na ustąpienie określonych osób ze stanowiska dyrektora było niepodejmowanie lub pre-medytowane opóźnianie przez te osoby procesu negocjacji z przedstawicielami załogi. W kontekście takiego przykładu nie wytrzymuje krytyki znana z praktyki i piśmiennie^ twa technika „rozwiązywania” konfliktu, nazywana „stwarzaniem pozorów zgody*. Istotę tej techniki stanowi ukrywanie faktu istnienia konfliktu i odwlekanie jego rozwiązania. Konsekwencją stosowania tej techniki może być niezamierzone doprowadzenie do sytuacji, w której konflikt osiąga rozmiary uniemożliwiające opanowanie go (Zob. Stanisław Kownacki, Zofia Rummel-Syska: „Metody socjopsychologiczne*, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, wydanie I, Warszawa 1982, s. 222-223,240-241).