DSC00633

towarzyszących interakcji leku z komórka. Należą do nich:

— zjawisko wysycania receptorów danym Ickiem, wynikające z ograna «noj Ut»by usrp torów w komórce.

_efekt specyficzności polegający na oddziaływaniu leków tylko na te komórki, klóie nują

receptory dla danych leków.

_odwracalność reakcji wiązania leku z receptorem, pozwalająca na odzyskanie laku »for

mic niezmetabolizowanej. co stanowi jedno z zasadniczych ktyteriów odróżniając yflll renta a jakichkolwiek ligandów z receptorami od reakcji enzymów z substratnmi.

O ile jest rzeczą oczywistą, że komórki organizmów wielokomórkowych w loku ewolucji wykształciły w swoich strukturach receptory dla naturalnych czynników regulujących, o |y|r obecność w komórkach specjalnych receptorów dla leków, będących sztucznym i stosunkowo nowym produktem naszej działalności, wydawać sic może czymś niezrozumiałym. W tości jednak nasze działanie terapeutyczne polega na „oszukiwaniu" naturalnych rcctptnrt* komórkowych, przez podstawianie substancji, które mogą z nimi reagować. Zastosowane w la sposób leki mogą naśladować działanie naturalnych czynników regulujących i wtedy noszą nazwę ich ngonislów lub analogów, albo przeciwnie, mogą zapobiegać działaniu naturalnych ligjuidśw przez blokowanie miejsca receptorowego — nazywają się wtedy antagonistami.

Reakcja agonisty z receptorem błonowym uruchamia szereg zjawisk analogicznych do tych, jakic wywołuje naturalny mediator, reagując z tym samym receptorem. Skutkiem lej reakcji byw aktywacja cyklazy adenilanowej. fosfolipazy C. cyklazy guanilanowej, albo otwarcie zależnych od ligandów kanałów jonowych (sodowych, wapniowych, chlorkowych) w błonie komórkom] (patrz rozdz. 28, Regulacja stężenia Ca²⁺). Dalsze efekty, wywołane działaniem wtórnych pne-każników (cAMP. cGMP, jonów Ca²⁺, IP3a, DG) albo związane z depolaryzacją Nony. zaleją już nie od rodzaju czynnika wywołującego reakcję, lecz od potencjalnych możliwości komórki odpowiadającej. Na tej zasadzie jeden lek, działający poprzez ten sam przekaźnik wtórny, mm wywołać w różnych komórkach odpowiedzi odmienne jakościowo. Jako przykład mole posłużyć efedryna, która przez wzrost poziomu cAMP wywołuje skurcz mięśniówki gładkiej tętnic (w?n»l ciśnienia), rozkurcz mięśniówki gładkiej jelit (zwolnienie perystaltyki). oraz zahamowane wydzielania w gruczołach śluzowych i łzowych.

Możliwa jest tównież sytuacja odwrotna, gdy jedna i ta sama komórka ma na swej pawim chm kilka rodzajów receptorów, związanych czynnościowo z tym samym efektorem. np. i o klazą adenilanową. Wtedy stymulacja chemiczna każdego z tych receptorów z osobna wywab identyczną odpowiedź komórki. Na przykład skurcz komórek mięśniowych gładkich oskrzeG nastąpi zarówno pod wpływem karbacholu (stymulator receptora cholinergicznego). jak i pod wpływem histaminy (stymulator receptora histaminowego).

W grupie leków działających na receptory błonowe komórek największe zastosowanie mag leki reagujące z receptorami dla neuromediatorów: cholinergicznymi (dla acetylocholiny), adit ncrgtc/nymi (dla noradrenaliny i adrenaliny), dopaminowymi (dla DOPA-aminy). gabaergnniy mi (dlaGABA.tj. kwasu gamma-aminomasłowego),histaminowymi (dla histaminy),opialowym (dla analogów morfiny). W praktyce klinicznej leki te dzieli się na stymulujące (stymulatory' oraz hamujące (blokery) odpowiednie receptory. Okazało się przy tym. że receptory ziHjdopK się w różnych tkankach wykazują odmienną wrażliwość na leki, szczególnie z grupy nnu|»-nistów. O ile bowiem analogi naturalnych ligandów z reguły przypominają je swoją stniktw o tyle związki antagonistyczne nierzadko wykazują większe rozmiary i są bardziej hydrofobowe, w związku z czym częściej niż z samym receptorem wchodzą w kontakt z otaczającym go obiorem błony, który w różnych komórkach może mieć niejednakowy skład. Obniżenie przez mUJC