DSC00667 (8)

ludzkim postępowaniu. Zatem uobecnianie instytucji w rolach i za pośrednictwem ról jest uobecnianiem par etCcellence, od którego wszystkie inne uobecnię* nia są pochodne. Na przykład, instytucja prawa jest oczywiście uobecniana także przez język prawny, kodeksy prawa, teorie prawa i w końcu przez ostateczne uprawomocnienia tej instytucji i jej norm w systemach myśli etycznej, religijnej czy mitologie** nej. Takie zjawiska jak stworzona przez człowieka budząca respekt sceneria towarzysząca wykonywaniu prawa, oraz takie zjawiska naturalne jak uderzenie pioruna, które mogło zostać uznane za wyrok sądu boskiego i stać się nawet symbolem sprawiedliwości ostatecznej, stanowią dalsze sposoby uobecniania instytucji. Jednakże wszystkie te reprezentacje nabierają znaczenia, a nawet stają się zrozumiałe, dzięki odniesieniom do ludzkiego postępowania, które w tym przypadku jest oczywiście postępowaniem stypizowanym w rolach właściwych instytucjom prawa.

Kiedy jednostka zaczyna o tych sprawach myśleć, staje wobec problemu powiązania tych wszystkich reprezentacji (to znaczy tego wszystkiego, co re-pre-zentuje, czyli uobecnia instytucje — J.N.) w spójną sensowną całość.** Każde konkretne wykonanie roli odnosi się do obiektywnego sensu instytucji, a w ten sposób do realizacji innych komplementarnych ról oraz do sensu instytucji jako całości. Chociaż pojawiający się w ten sposób problem integrowania rozmaitych reprezentacji jest rozwiązywany głównie na poziomie uprawomocnienia, jego rozwiązaniu służą także niektóre role. Wszystkie role reprezentują porządek instytucjonalny w wyżej opasanym sensie (to znaczy uobecniając go). Jednakże pewne role w większym stopniu niż inne reprezentują go symbolicznie jako całość. Role takie mają w społeczeństwie —

»Ten proces „wiąuata" (bindtss togethtr) jest w socjologii Durkhełmowskiej Jednym z centralnych zagadnień — Integracja społeczeństwa poprzez wzmacnianie solidarności. >«$ ,

wielką wagą strategiczną, ponieważ uobecniają nie tylko taką czy inną instytucją, ale integracją wszystkich instytucji w znaczącym świecie. Ipso facto role te pomagają oczywiście w utrzymaniu tej integracji w świadomości i postępowaniu członków społeczeństwa, pozostając w szczególnym związku do uprawomacniającego aparatu społeczeństwa. Niektóre z ról nie mają innej funkcji niż ta symboliczna reprezentacja instytucjonalnego porządku jako zintegrowanej całości, gdy inne od czasu do czasu przejmują tą funkcję dodatkowo obok swoich mniej znaczących funkcji, jakie zwykle pełnią. W ten sposób pełną integracją społeczeństwa może niekiedy, w pewnych szczególnie ważnych przypadkach, uobecniać — na przykład — sędzia. Monarcha czyni to cały czas, a w monarchii konstytucyjnej może w gruncie rzeczy nie pełnić żadnych innych funkcji, jak tylko być „żywym symbolem” dla wszystkich warstw społeczeństwa aż do przeciętnego obywatela. W przeszłości role, które reprezentują symbolicznie całość instytucjonalnego porządku, były najczęściej umiejscawiane w instytucjach politycznych albo religijnych.⁴¹

Dla naszych obecnych rozważań ważniejszy jest charakter ról jako przekaźników określonych stref wspólnego zasobu wiedzy. Dzięki odgrywanym rolom jednostka jest wprowadzona w określone obszary zobiektywizowanej społecznie wiedzy, i to nie tylko w wąskim sensie poznawczym, ale także w sensie wiedzy jako znajomości norm, wartości, a nawet uczuć. Aby być sędzią, trzeba oczywiście znać prawo i prawdopodobnie dysponować wiedzą o znacznie szerszym zakresie ludzkich czynów niż te, które są istotnie prawe. Trzeba jednak dysponować także wiedzą o wartościach i postawach, uważanych za stosowne dla sędziego, sięgając aż do tych, które

1

symboliczne reprezentacje Integracji tą tym, có Durkhelm nazywał „rdl^".