DSC00678 (6)

etnologiczne i psychologiczne zdaj¹ się wskasywsl, że jest inaczej, mianowicie, że początkowe postne¹ ganię świata społecznego jest wysoce sroifikowiuit, zarówno filogenetycznie, jak i ontogenetyczni#,¹ Wskazuje to, że pojmowanie reifikacji juko odmiany świadomości zależy przynajmniej od relatywnej d»-reifikacji świadomości, do której i w historii, i w jakiejkolwiek biografii jednostkowej dosiło stosunkowo późno.

Jako zreifikc wane nudna postrzegać zarówno porządek instytucjonalny jako całośo. jak i Jego frag¹ men ty. Na przykład, całość porządku społecznsgo można pojmować jako mikrokosmos, który jest odbiciem makrokosmosu. cahgo u ni wersum będącego dziełem bogów. Cokolwiek dzieje się „tu niżej" jest jedynie bladym odbiciem tego. co istnieje ..lam wyżej".⁰ Poszczególne instytucje mogą być postrzegane w podobny sposob. Zasadnicza ..recepta" na mfika-cję instytucji zmierza do ugo. aby nadać Im status ontokgkzny, niezależny od ludzkich działań, a także od znaczeń. Poszczególne reifikacje są wariacjami na ten ogólny temat. Małżeństwo — na przykład — może ulec reifikacji jako naśladownictwo boskich aktów tworzenia, jako uniwersalny mandat prawa naturalnego, jako nieunikniony skutek sił biologicznych albo psychologicznych, czy — w związku z tym — jako funkcjonalny imperatyw systemu społecznego. Dla wszystkich, tych reifikacji wspólne jest ukrywanie faktu, że małżeństwo to zawsze wytwór ludzki Jak wyraźnie wskazuje na to dany przykład, reiiikacja może się dokonać zarówno teoretycznie, jak i preteoretyczaie. Tak więc kapłan może wymy-*116 niuMlyuhun i u wyrafinowaną teorią, obejmującą aurówno konkretna zdarzenia ludzkie, jak i najdal-**• zakąlkl boskiego kosmosu, jednak zawierająca małżeństwo niepiśmienna para chłopska może po-hlr/.ogać to wydarzenie z równie reifikującym drżeniem metafizycznego strachu. Poprzez reilikacją świat instytucji łączy si«; ze światem przyrody. Staje się on koniecznością i przeznaczeniem, i jako taki Jest przeżywany, w zależności od przypadku, szczęśliwie albo ni uszczęśliwię.

W ton sum sposób jak instytucje mogą ulegać rei-fiRacji role. Sfera świadomości, która została zobiektywizowana w roli, jest więc również postrzegana jako nieuniknione przeznaczenie, za które jednostka nic musi czuć się odpowiedzialna. Wzorcową formułą tego rodzaju reifikacji jest stwierdzenie: „Nie miałem wyboru, musiałem działać w ten sposób ze wzglądu na moją pozycją” — w zależności od przypadku — męża, ojca, generała, arcybiskupa, przewodniczącego, gangstera, kata. Oznacza to, że reifi-kacja ról zawęża subiektywny dystans, jaki jednostka ustala między sobą i swoim pełnieniem roK. Oczywiście pozostaje dystans związany z wszelką obiektywizacją, jednak dystans powodowany wspomnianym rozdwojeniem tożsamości kurczy się aż do całkowitego zaniku. W końcu, reifikacji może ulec sama tożsamość (the total self, jeśli ktoś woli), zarówno własna,, jak i innych. Następuje więc całkowite utożsamienie jednostki z przypisanymi jej społecznie typizacjami Jest ona postrzegana wyłącznie jako określony typ. Postrzeganie to może zostać zaakcentowane pozytywnie lub negatywnie na podstawie wartości albo uczuć. Stwierdzenie tożsamości „żyda” może być w równym stopniu reifikujące dla antysemity, jak dla samego żyda, z tą tylko różnicą, że ten ostatni będzie je akcentował pozytywnie, a ten pierwszy negatywnie. Obie reifikaeje nadają typizacji, która jest ludzkim wytworem i która nawet internalizowana obiektywizuje jedynie jakiś irag-

1

Za podstawowe Sb zrozumienia proiorelfikacjl, zarówno filo- Jak i ontogener.ycznie, można uznać prace Lucłen LÓyy--Bruhla i Jean Piageta. Zob. także Claude Lćyi-Strsuss, Myli nieonuojom, PWN, Waneaws 1SSS.

° Na temat paraiełlznm między „tutaj na dola¹’ 1 „tam w gó¹ rze” zob. Mirce¹ Ęliade, Como¹ and UUtory, Harpar, Naw York 1959. Podobną uwagę zrobił YntgeHn. op. alt., w rozwala¹ □lach na temat „cywilizacji Kosmologicznycb".