skanuj0028 (116)

Argumentacja obrońców stanowiska, ze uczenie się bez wzmocnienia jest niemożliwe, polegała na przyjęciu tezy, iz w okresie zapoznawania się z labiryntem wzmacniane były reakcje orientacyjne szczurów.

Współczesne teorie uczenia się odchodzą coraz bardziej od sztywnego schematu S-R, który nie oddaje całej złożoności i plastyczności zachowań przystosowawczych do zmieniających się warunków otoczenia. Schemat ten opracowany w badaniach nad zwierzętami okazał się całkowicie nieprzydatny w odniesieniu do człowieka. Prawie wszystkie współczesne teorie uczenia się są w mniejszym lub większym stopniu teoriami poznawczymi. Poznawczą interpretację wzmocnienia znajdujemy już w teorii Atkinsona i Wickensa (1971). Uczenie się w sytuacjach złożonych (kiedy może nastąpić wybór bodźców) uważają oni za nabywanie i przechowywanie w pamięci informacji dotyczących stosunków między bodźcami, reakcjami i nagradzającymi je skutkami. Ten informacyjny aspekt wzmocnienia wydaje się bardzo istotny w uczeniu się i, zwłaszcza u człowieka, dominuje nad czysto motywacyjnym aspektem wzmocnień (w sensie redukcji istniejącej potrzeby organizmu). Na informacyjny aspekt wzmacniania zwracano uwagę już wcześniej (por. badania Estesa nad informacyjną funkcją kary).

Rozwój psychologii poznawczej w ostatnich latach nie pozostał bez wpływu na interpretację wyników uzyskiwanych w eksperymentach nad warunkowaniem. Mechanistycznej koncepcji behawiorystycznej, akcentującej rolę w uczeniu faktu styczności w czasie bodźców warunkowego i bezwarunkowego (czyli wzmocnienia), przeciwstawia się uczenie przez „uchwycenie zależności”, związku między tymi zdarzeniami, czyli bodźcami warunkowym i bezwarunkowym. Zwierzę, a tym bardziej człowiek, nie jest bezduszną maszyną i sam fakt styczności bodźców w czasie jest niewystarczający do wytworzenia się reakcji warunkowej, jeśli nie towarzyszy mu „odkrycie”, że bodziec bezwarunkowy zbiega się, „zależy” od warunkowego. Tezę taką głosi Robert Rescorla (1 968,1 975), który wykonał wiele badań sprawdzających powyższą interpretację. Podamy przykład (rys. 11) jednego z jego eksperymentów (Rescorla, 1968). W badaniu tym w dwu grupach szczurów prawdopodobieństwo, ze po bodźcu warunkowym (BW) nastąpi bodziec bezwarunkowy (BB) było takie samo: 0,4. Różniło natomiast obie grupy prawdopodobieństwo pojawienia się szoku elektrycznego

Rys. 11. Schemat eksperymentu Rescor/i. (Według: R. L. Atkinson, R. C. Atkinson i E. R. Hilgard,

1983, s. 199)

126