Psychologia ogólna11

38

Pewnym utrudnieniem w posługiwaniu się metodą obserwacji jest ta^vże to, że obserwator musi oczekiwać na pojawienie się interesującego go zjawiska lub posłużyć się odpowiednim sposobem, by je sprowokować (nie zawsze jest to możliwe i etyczne).

Wadą nie do usunięcia tej metody jest ograniczona możliwość kontroli warunków przebiegu badanego zjawiska; pojawić się też mogą różne zaburzenia w badanym zjawisku, 0 ile jednak w innych naukach wada ta obniża rangę obserwacji, to w psychologii traktuje się ten moment inaczej. Przedmiot badania nie pozwala na ścisły pomiar i modelowanie badanych zjawisk. Niemniej chcąc wykorzystać walory tej metody i uzyskać rzetelne dane o przedmiocie badania, uprawniające do formułowania sądów i wniosków, budowania twier-

g

ózeń naukowych, obserwacja musi spełniać określone wymagania

Przede wszystkim obserwacja naukowo wartościowa musi być obiektywu a. Dla jej prowadzenia zadanie (przedmiot i cel) musi być jasno postawione. Konieczne jest wobec tego staranne teoretyczne przygotowanie obserwacji. Dobra obserwacja musi być dokładna, szczegółowa, planowa, ciągła lub systematyczna (nieraz stosuje się próbki czasowe). Konieczne jest pełne rejestrowanie (notowanie ew. filmowanie, nagrywanie) tego, co się prezentuje,

Rygory te ukazują, czym różni się taka obserwacja od nienaukowej, stosowanej na co dzień, na podstawie której budujemy swą wiedzę o świecie, ludziach i o sobie. Zasadniczą wadą jest nieświadomy subiektywizm obserwatora. Jest to rys trudny do wyeliminowania, o ile obserwator nie zapozna się z prawidłami spostrzegania, nie wyćwiczy Bię w "wygaszaniu*¹ na czas obserwacji własnych nastawień, uprzedzeń, życzeń, tendencji i nie przyzwyczai się do oddzielania tego, co obserwuje od tego, co wie o przedmiocie badania. Wiedza teoretyczna i tzw, doświadczenie życiowe powinno bowiem ułatwić wychwycenie maksimum szczegółów, uwrażliwić na różno aspekty przedmiotu obserwacji lecz nie zamknąć dostępu do nich, czy wykrzywić 9

ich obrazu •

Wymagania te dotyczą wszelkich sposobów badania naukowego, podkreślić je jednak należy w przypadku metod powszechnie (często niefrasobliwie!) stosowanych, pozornie łatwych w użyciu,

9

Rozwinięcie tego zagadnienia znaleźć można w punkcie poświęconym spostrzeganiu.