DSC00709

V

V

kS

v

Struktury występujące w komórkach, odpowiedzialne za rozpoznanie i selektywne wiązanie cząsteczek o właściwościach informacyjnych (zwanych Ugandami) i pośredniczące w wywoływaniu reakcji wewnątrzkomórkowych nazwano receptorami. Zgodnie z definicja, w przypadku okładu dokrewnego. należy oczekiwać że:

—    receptor dzięki właściwościom swojej budowy powinien wykazywać wysoka specyficzność i selektywność w stosunku do liganda (cząsteczki sygnałowej).

—    kinetyka wiązania liganda z receptorem powinna przebiegać według krzywej ..nasycenia (je względu na ograniczona liczbę receptorów w komórce).

—    powinny istnieć różnice tkankowe w występowaniu określonych receptorów (receptory na hormony występują przede wszystkim w narządach od nich uwarunkowanych).

—    Ugandy natywne (np. hormony) powinny wywoływać swój efekt w zakresie stężeń fizjologicznych.

—    wiązanie liganda z cząsteczką receptorowa musi być odwracalne, a jego usuniecie powinno znosić wywołany przez niego efekt.

W czasie badań nad receptorami stwierdzono, że pewne komórki mimo wiązania niektórych hormonów (np. monocyty wiążą insulinę) nie dają na nie uchwytnej reakcji. Struktury komórkowe odpowiedzialne za to zjawisko nazwano akceptorami. Dla części cząsteczek akceptora wryć h udało się wykazać, że mają one budowę i właściwości identyczne, lub bardzo zbliżone do receptorów występujących w innych komórkach. Z tego powodu cześć endokrynologów zalicza akceptory do receptorów.

Receptory można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Jedną z nich tworzą receptory błonowe występujące na powierzchni plazmolemy. a ich aktywacja nie wymaga wniknięcia liganda do wnętrza komórki. Drugi rodzaj receptorów znajduje się wewnątrz komórki i z tego powodu ich aktywacja wymaga przedostania się liganda na jej teren. Nazwano je receptorami wewnątrzkomórkowymi. Zasady działania obu rodzajów receptorów różnią się istotnie między sobą i z tego powodu będą omówione oddzielnie.

Receptor błonowy jako składnik układu transdukcji

Układy występujące w plazmolemie odpowiedzialne za przeniesienie informacji z jej strony zewnętrznej do wnętrza komórki określa się mianem układów transdukcji. Mogą one być złożone z trzech składników (trójskładnikowy układ transdukcji) lub też jednego (jednoskładnikowy układ transdukcji). Funkcjonowanie trójskładnikowego systemu zależy od następujących elementów:

—    receptora znajdującego się na zewnętrznej stronie plazmolemy, który po związaniu się z ligandem oddziałuje na białko sprzęgające,

, _(ł    —efektora zlokalizowanego na wewnętrznej stronie plazmolemy, którego aktywacja przez

białko sprzęgające powoduje zmianę stężenia drugiego informatora w cytoplazmie, tzn. wystą-^ pienie pierwotnej odpowiedzi komórkowej. (Jest enzymem lub kanałem jonowym.),

—    białek sprzęgających zwanych również transdukcyjnymi, łączących czynnościowo recep-torzefektorem.

Zasadę działania układu transdukcji obrazuje teoria drugiego informatora (rys. 28.1). Zgodnie ■ z nią w działaniu hormonu na komórkę prowadzącym do powstania jej odpowiedzi, można wyróżnić następujące cztery etapy:

Rozpoznanie informacji. Hormon (pierwszy informator) zostaje selektywnie związany przez /    odpowiadający mu receptor błonowy (cząsteczki hormonu i receptora rozpoznają się wzajemnie ).

^AAO