DSC00716

Masa receptorów zalety od ich rodzaju i mieści się w granicach od 100 kO do 300 kD. Mogą one być białkami prostymi, glikoproteinami oraz gangliozydami.

Struktura pierwszorzędowa i drugo rzędowa większości receptorów błonowych została jut w znacznej mierze poznana. Mają one strukturę monomeryczną lub polimeryczną (homo- lub heteromery). Cząsteczki receptorowe mogą przechodzić kilkakrotnie poprzez dwuwarstwę lipidową błony komórkowej dzięki obecności w ich sekwencji fragmentów zwanych domenami śródbłonowymi. Są one zbudowane z 19-27 aminokwasów i wykazują wyraźne właściwości hydrofobowe. Opierając się na liczbie i wzajemnym rozmieszczeniu fragmentów śród błonowych można podzielić receptory na trzy klasy.

Do pierwszej klasy zalicza się dwie grupy receptorów, z których jedne mają 4, a drugie 6 fragmentów śródbłonowych. Wśród nich występują receptory dla acetylocholiny. GABA. glicyny, serotoniny. kwasu glutaminowego i ATP. które pod wpływem liganda powodują otwarcie się kanału jonowego (kationowego lub anionowego). Do klasy pierwszej zalicza się także receptory mające 6 domen śródbłonowych, które wiążą ligand od strony wewnętrznej plazmolemy i są odpowiedzialne za otwarcie kanałów jonowych. Są to receptory dla cGMP (fotoreceptory i część receptorów zapachowych), c AMP (receptory węchowe), ATP (zamykające kanały jonowe), IP3 i prawdopodobnie Ca²* (receptor rianodinowy). Wyróżnienie tej grupy receptorów stanowi poszerzenie klasycznego pojęcia receptora błonowego (zgodnie z pierwotną definicją receptor błonowy miał reagować na ligandy występujące zewnątrzkomórkowo).

W klasie drugiej znajdują sięreceptory mające 7 domen śródbłonowych. Są one monomerami, homodimerami, bądź potranslacyjnymi heterodimerami (receptor dla TSH ma dwa różniące się łańcuchy powstałe na drodze potranslacyjnej modyfikacji z identycznych cząsteczek prekursoro-wych). Receptory zaliczane do klasy drugiej działają w ramach trójskładnikowego systemu transdukcji. przekazując sygnał na cząsteczki efektorowe poprzez wiążące się z nimi białka G. W tej klasie występują receptory dla małocząsteczkowych transmiterów (z wyłączeniem glicyny), neuropeptydów, sekretyny, VIPu, parathormonu, kalcytoniny, interleukiny 8, czynnika aktywującego płytki krwi (PAF) oraz eikosanoidów. Do klasy tej zalicza się również receptory działające poprzez kanały jonowe (atrialno-muskarynowy, neuronalny cti itp.) oraz metabotropowe. W przypadku receptorów metabotropowych ligand jest proteazą. która po połączeniu się z receptorem wycina z niego cząsteczkę. Tak powstała nowa cząsteczka łączy się z odpowiednim miejscem wiążącym receptora i inicjuje mechanizmy odpowiedzialne za transdukcję sygnału.

Do trzeciej klasy receptorów zalicza się te, które mają tylko jeden fragment śródbłonowy (receptory dla czynników wzrostu, większości cytokinin i insuliny). Do klasy tej zalicza się również receptor dla rzęskowego neurotropowcgo czynnika (CNTF). który będąc lipoproteiną nie ma łańcucha białkowego przechodzącego przez błonę komórkową i tym samym nie ma domeny śródbłono wej.

Sposób łączenia się liganda z receptorem

Istnieją dwie wzajemnie uzupełniające się hipotezy tłumaczące powstawanie wiązania między Ugandami i ich receptorami. Jedna z nich, dotycząca ligandów o prostej budowie chemicznej (np. adrenalina lub noradrenalina) zakłada, że powstawanie połączenia ligand-receptor odbywa się na zasadzie znanego w enzymologii modelu Fischera zamek i klucz. Według niej kompleks liganda z receptorem może powstać wtedy i tylko wtedy, gdy przyłączany ligand ma właściwą konfigurację oraz orientację przestrzenną w stosunku do receptora. Teoria ta tłumaczy wysoka selektywność i specyficzność ich łączenia się. Wiązanie sic receptorów z Ugandami o złożonej

gigaićw.

IKS* V8

saZdoęcb

aghHf-l

atleta

ąfcanje

*»s*jp

**J*taw

'■ftffwoto

•'to

434