0000115 (4)

zawodowym grupy jest różnorodny. Wiek zatrudnionych mieści się w granicach od 18 do 50 lat. Wielu z nich jest chlopo-robotnikami, dojeżdżającymi z odległych wsi do pracy w porcie. Niektórzy starsi robotnicy przeżyli w okresie okupacji przymusowe roboty, obozy itp., a młodsi są często sezonowymi pracownikami, niezaadaptowanymi do pracy fizycznej.

Badania rtg kręgosłupa wykonano u 1592 chorych (tabl. 1 i ryc. 6). Zmiany patologiczne w obrazie rtg stwierdzono u 1444 chorych, co na ogólną liczbę 1900 cierpiących na „bóle krzyża" stanowi 76%. W wynikach wykonanych badań rtg przeważały objawy radiologicznego uszkodzenia krążka międzykrę-gowego oraz zmiany zwyrodnieniowe. Objawy zużycia (więzadeł, stawów itp.) z odczynem zwyrodnieniowym najczęściej występowały wśród pracowników przeładunku. Poza tym stosunkowo często ujawniano nie dające się wykryć badaniem klinicznym wady rozwojowe kręgosłupa. Radiologicznie udało się wykryć wczesne objawy przeciążenia u 59 badanych. Prawidłowy obraz rtg kręgosłupa obserwowano u 148 osób (stocznie 81, załogi pływające 21, inne zakłady pracy — 46 osób).

OMÓWIENIE

Obraz kliniczny obserwowanych przez nas chorych z „bólami krzyża" był złożony i różnorodny.

—    W kolejnych nawrotach cłioroby mieliśmy równocześnie do czynienia z kilkoma różnymi zespołami klinicznymi u tych samych chorych. Wiążemy to z wieloma przyczynami składającymi się na aktualnie stwierdzane objawy. Na zmiany pierwotne wynikające z przeciążenia kręgosłupa nakładały się często inne wtórne zaburzenia.

—    Stwierdzany w rtg odczyn wytwórczy wokół uszkodzonych tkanek (dziobki deformacyjne, zaostrzenie obrysu kręgów itp.) powodowa! dodatkową destrukcję więzadeł oraz stawów i w konsekwencji stawał się przyczyną innych wtórnych dolegliwości bólowych.

—    Dogłębne poznanie zależności sprzężonych w błędnym kole przyczyn i skutków w „bólach krzyża" potrzebne jest do pełnego zrozumienia konieczności intensywnego leczenia chorych w okresie ostrym i konsekwentnego kontynuowania go, aż do całkowitego usunięcia nawet najdrobniejszych objawów resztkowych.

—    Ostatecznym celem postępowania leczniczego jest usunięcie dolegliwości subiektywnych i obiektywnych, zapobieganie progresji wtórnych zmian organicznych w kręgosłupie oraz zapobieganie stosunkowo często występującym nawrotom bólów.

’ Część badań rtg wykonano w Zakładzie Radiologii AM — Kierownik: prof. dr hab. med. M. Bielecki, a pozostałe w gabinetach rtg ZPSZ w Gdańsku i Gdyni.

/