DSC00764

typów (prowadząc tzw. hodowle mieszane) można badać oddziaływania wzajemne rozmaitych typów komórek na siebie, a także komórek nowotworowych na prawidłowe i prawidłowych na

nowotworowe.

Pod wpływem kontaktu z sąsiednimi komórkami prawidłowymi, zależnie od tego jakiej tkanki są to komórki, komórka rakowa może zmieniać swą morfologię, aktywność ruchową i zdolność do proliferacji. Badania takich oddziaływali w mieszanych hodowlach komórek nowotworowych i prawidłowych stały się w ostatnich latach łatwiejsze dzięki możliwości immunoflu-orescencyjnego znakowania komórek. Równocześnie szybki rozwój metod ilościowej i komputerowej analizy obrazu i jego zapisu powodują, że badania takie są obecnie rozpoczynane w wielu pracowniach.

Badania takie zaczęto intensywnie prowadzić dopiero w lalach 90.. a ich konkretyzacja poprzez wiązanie zachowania się komórek ze zmianami w budowie określonych białek i w aktywności identyfikowanych genów sprawia, że otwierają one nowe możliwości poznawcze i praktyczne dla biotechnologii, transplantologii i rozmaitych działów medycyny. Badania dotyczące agregacji dostarczają informacji o ty m, jak oddziaływania między powierzchniami komórek mogą wpływać na przestrzenne uporządkowanie komórek w narządach. Wyniki badań agregacji komórek są wykorzystywane zarówno do analizy procesów morfogenezy, jak również do przewidywania lokalizacji przerzutów nowotworów w organizmach zwierzęcych.

W agregatach komórek, podobnie jak w przypadku zjawiska wybiórczego zatrzymywania się komórek, wyraźnie zaznacza się swoistość oddziaływań. Po pierwszym okresie dominacji w tworzącym się agregacie działania sił adhezji (opisywanych przez teorię koloidów liofobowrych Derjaguina i Landau a oraz Verweya i Overbeeka. znaną jako teorię DLVO) zaznacza się dominacja specyficznych oddziaływań między integralnymi białkami błon sąsiadujących komórek, a później także oddziaływań z białkami wydzielanej przez komórki substancji międzykomórkowej. Zjawiska takie można śledzić w hodowlach komórkowych in viiro. Opracowano metody hodowli komórek, także prawidłowych, w układach trójwymiarowych. Okazało się. że w takich warunkach można stymulować procesy różnicowania komórek, a także umożliwiać podobny przebieg procesów organogenezy do naturalnego tworzenia się organów rozwijającego się zarodka. W hodowlach takich komórki zależne od przyczepienia się do podłoża stałego rosną zwykle początkowo, zanim same wytworzą substancje międzykomórkowe, w sieci np. włókien kolagenowych. Owocne próby odtwarzania w takich hodowlach histologicznych układów komórek tworzących np. ściany naczyń krwionośnych, fragmenty skóry lub też zrazików wątrobowych z wykształconymi przewodami żółciowymi, wydają się bardzo obiecujące. Otwierają one nowe perspektywy dla medycyny (np. transplantologii — skóra hodowana poza organizmem już używana jest w chirurgii), ale także dla badań nad procesami organogenezy w prostszych układach doświadczalnych niż w rozwijającym się organizmie.

Literatura uzupełniająca do rozdz. 29

Ben-Ze'ev A.: Aa imał celi ihape changes and gene cxpression. BioEssays. 13: 207-212.1991

Bcn-Zr ey A_ Robinson QS~ BOcher NJ-R-. Farmer S.R.: CeU-ceU and cell-matrix interacrions difleicntially regutale tbe eąieuua of hepatic and cytoskeletal genes io primary cultures ot rat hepalocyres. Proc. Nad. AceuL Set USA. 83.2161-2165.1988

Bisaeł MJ„ Barcellos-Hoff M.H.: The role of extracellular matm in gene expresaon: I» structure a message? J. Celi Sci. Suppl.. 8:327-343. 1987

|H D„ Magnoson V.. Hill S., Amaud C. Steffensen B.. Klebe RJ.: Regulation of imegrin gene cxprcssion by suborate adhoence. J. Biot Chan.. 267: 23502-23506. 1992