DSC00791

'umieścili takie to wszystko, co krytycy romantyczni przeciwstawiali powierzchownej czułostkowości i pasterskiej konwencji. Takie właśnie zjawiska literackie określono mianem sentymentalizmu^J*. Mimo występujących między krytykami romantycznymi i pozytywistycznymi różnic w ocenie przeszłości literackiej, posłużyli się oni tym samym pejoratywnie nacechowanym wyrazem dla nazwania zjawisk minionych. Tyle tylko, że pozytywiści połączyli pod jednym szyldem to, czego rozdzielenie i odróżnienie było intencją romantyków «

W tradycji historycznoliterackiej występuje jednak również inne jeszcze rozumienie zarówno dynamiki rozwoju literatury XVUI wieku, jak i terminu „sentymentalizm". Wyraziście manifestuje się ono w rozprawach Zygmunta Łempickiego, który dostrzegał w XVIII wieku równoległy i równorzędny wobec racjonalizmu prąd umysłowy, sięgający swymi źródłami w wiek XVII, a zwany przez badacza sentymentalizmem ^M. Dużo wcześniej o istnieniu takiego prądu — aczkolwiek nie nazwanego — pisał w swej syntezie literatury XIX wieku Georg Brandes, który również w twórczości Rousseau widział skupienie najistotniejszych wyznaczników tego zjawiska w. Niejako wbrew dominującym oficjalnie charakterystykom Oświecenia zachodnioeuropejskiego jako wieku racjonalizmu i uniwersalizmu, w którym dopiero około lat sześć-dziesiątych teczyna pojawiać się emocjoaaUstyczna reakcja na panowanie rozumu **, ugruntowuje się w nauce przeświadczenie o sentymentalnej uczuciowości jako dominującym zjawisku literatury Oświecania, po* wiązanym z analogicznymi tendencjami w w. H Juś w początku XX widu M. Waldberg sprzeciwił się tezie I wyłącznie angielskich źródłach uczuciowości m francuskiej powieści BMBBMM i potzu-

kiwał źródeł tej aoado«otri w zjawiskach literackich. XVH I początku XVIII wieka**. HhrMmc stadium tych zagadnień zaprocentował P. Trahard. który bardzo rozszerzył obszar literatury baocuaiue) oddany we władanie uczucia i przypisał ara znaczenie decydujące nie tylko dla dalszych praarabrażeń. twórczości, ale w ogóle dla charakteru wieka onessna-stego^łt.

Tendencja taka dość wyraźnie utrzymuje uą w badaniach najnowszych^1#. Przekonanie o rówspcaimad nurtu racjonalnego i sentymentalnego staje saą coraz bardziej powszechne i nie budzące zastroeaed**. literackie manifestacje sentymentalizmu dostrzegają badacze w różnych gatunkach literackich: w dramacie ", powieści", poezji lirycznej **. Coraz też częściej w literaturze przedmiotu używa się na określenie owe go •— równoległego wobec osiem nastowtoczeydl tendencji racjonalistycznych -— nurtu literackiego mnry „sentymentalizm". Termin ten, od dawna zadomowiony w nauce angielskiej^M, zdobył sobie prawo obywatelstwa w języku rosyjskim i stosowany jast asa tylko w odniesieniu do literatury rodzimej", ale także >*ko nazwa kierunku literackiego rozwijającego się w lanych krajach Europy ",

Popularyzacji terminu i wzrastającemu wiskrwo waniu przyporządkowywanymi sm zjawiskaati bterec-kimi nie towarzyszy jednak zgodność poglądów no ich przejawy i istotę". Badacze berdżo idtafce Charakteryzują ów nurt sentymentalny j różne jego cechy wysuwają na plan pierwszy*. Sytuacją dodatkowo komplikuje fakt, że nłacnsl równoległe « . sentymentalizmem" wprowadzony aoatal do hedaó I tytka! w nich prawo obywetełsłwe (również i w literaturo-znawstwie polskim} lany termin — preromantyza", którego nbn memankrwy jiaś także dość płynny,