DSC00802 (5)

przeczne (promieniowe lub styczne). Zależnie od rodzaju powierzchni styku lub rodzaju łączników mamy połączenia kształtowe:

—    bezpośrednie: wielowypustowe,

—    pośrednie: wpustowe, kołkowe, sworzniowe, klinowe.

Charakterystyka i konstrukcja połączeń wpustowych. Połączenia, wpustowe należą do pośrednich połączeń kształtowych i znajdują powszechne zastosowanie przy przenoszeniu momentu obrotowego między wałem i osadzonym na nim kołem zębatym, kołem pasowym itp. Odznaczają się prostotą i niezawodnością konstrukcji, wygodnym montażem i demontażem, niskimi kosztami.

Rozróżniamy wpusty pryzmatyczne, czółenkowe (segmentowe, Wod-ruffa), kołkowe i czołowe (rys. 5.1). Wpust pryzmatyczny jest osadzony w rowku wzdłużnym wykonanym w czopie wału i wystaje ponad powierzchnię styku czopa i piasty. Między częścią wystającą wpustu i bocznymi ściankami rowka w piaście nie ma luzu. Natomiast między dnem rowka w piaście i wpustem jest luz promieniowy a'.

AKade_:

tmm

yĄ m Bom

11||

Przekrój poprzeczny wpustów pryzmatycznych jest prostokątny, ^a wymiary są znormalizowane (PN-70/M-85005). Wymiary przekroju r przecznego zależą od średnicy czopa. Poza tym norma ustala norio długości wpustów, głębokości rowków w czopie i piaście oraz inne

miary. Znormalizowany zakres średnic obejmuje d = 6-r-650 mm, a długości l == 6-i-1250 mm. Dobór długości wpustu pozostawia się konstruktorowi. Jako materiał stosuje się pręty o przekroju prostokątnym, najczęściej ze stali St7 lub St6.

Połączenia wpustowe są najczęściej spoczynkowe, a niekiedy przesuwne. Przykładem połączenia przesuwnego jest np. połączenie piasty sprzęgła kłowego przesuwanej wzdłuż czopa przy przełączaniu sprzęgła.

W połączeniach spoczynkowych wpust jest mocno wciśnięty zarówno w rowki czopa, jak i piasty (pasowania N9/h9). W połączeniach przesuwnych wpust jest mocno wciśnięty tylko w rowek czopa (pasowanie N9/h9)_r a osadzony luźno w rowku piasty (pasowanie F9/h9 lub G9/h9). W połączeniach przesuwnych czop jest również osadzony luźno w otworze piasty (pasowanie H7/f7), co umożliwia przesuwanie piasty wzdłuż czopa i wpustu. Pasowanie wpustów na .zasadzie stałego wałka umożliwia stosowanie takich samych wpustów zarówno przy połączeniu spoczynkowym, jak i .przesuwnym.

Wpust nie zapewnia osiowego ustalenia części osadzonych na czopie, toteż muszą być one ustalane np. przez oparcie o płaszczyznę czołową odsądzenia wału.

Ażeby sam wpust nie przesuwał się w rowku, stosuje się różne sposoby jego za mocowania (rys. 5.2). Wymiary i kształty odpowiednich rodzajów wpustów podają normy PN/M-85008 do 85047. Wpusty wyciskowe (rys. 5.2e, f) z dodatkowym, nagwintowanym otworem w środku mogą być łatwo wyjmowane z rowka przez wyciśnięcie za pomocą takiego samego wkrętu, jakim wpust był zamocowany. Wpusty przykręcane do czopa (rys. 5.2d) stosuje się tylko w połączeniach przesuwnych. Gwintowane otwory w czopie znacznie zmniejszają jego wytrzymałość zmęczeniową.

Wpust czółenkowy, tzw. wpust Woodruffa (rys. 5.1b, wg normy PN--73/M-85008), stosuje się przy przenoszeniu niewielkich momentów obrotowych (średnica czopa d = 3-7-58 mm) |— głównie w wyrobach masowej produkcji: w samochodach i ciągnikach, obrabiarkach, maszynach rolniczych, włókienniczych itp. — w połączeniach mniej odpowiedzialnych. Zaletą wpustów czółenkowych jest łatwość wykonania i montażu połączenia, wadą — duże osłabienie czopa wskutek głębokiego rowka na wpust.

Wpusty kołkowe (rys. 5.1c, cylindryczne lub stożkowe) stosuje się, gdy piasta jest osadzona na końcu wału. Wpusty czołowe (rys. 5.1d) mają kształt zwykłego wpustu pryzmatycznego, osadzonego w płaszczyźnie zetknięcia części sprzęgających końce dwóch wałów, np. przy ich kołnierzowym połączeniu wzdłużnym. Stosuje się je przy dużym momencie obrotowym.

Obliczanie połączeń wpustowych. Mechanizm przenoszenia obciążenia z czopa na piastę w połączeniach wpustowych przedstawia rysunek 5.3. Moment obrotowy jest przenoszony za pomocą nacisków na boczne dciaafci