3933

artystycznych - muzycznych lub plastycznych. W zależności od rodzaju działania przewagę uzyskuje jedna z półkul, synchronizując własne działania z aktywnością drugiej półkuli.

U większości osób praworęcznych dominuje lewa półkula. Umiejscowienie wszakże dominacji zależy od rodzaju działania, cech danej jednostki, a być może nawet uwarunkowań kulturowych. Aktywność prawej półkuli łączy się z medytacją, hipnozą, zażywaniem narkotyków, intuicją i emocjami. Czy jest także źródłem procesów twórczych?

Niezwykle interesujące badania prowadzone wśród Eskimosów z Wyspy Baffina w północnowschodniej Kanadzie wskazują na to, że kultura tego ludu sprzyja aktywności prawej półkuli. Jak podano w„Science News" z 3kwietnia 1976 r., antropolog Solomon Katz prowadzi badania nad związkami między sztuką Eskimosów a ich językiem i zachowaniami społecznymi. Eskimosi słyną ze swych rzeźb w piaskowcu i fiszbinie i z dokładności wykonywanych przez siebie map. Ich język jest raczej syntetyczny niż analityczny, a ucząc, w większym stopniu posługują się przykładami niż opisem słownym. Obserwacja ruchów oczu i rąk podczas rzeźbienia doprowadziła badacza do wniosku, iż rzeźbiący umieszczają zazwyczaj wykonywany przedmiot w lewej części pola widzenia (prawa półkula). Prawą ręką wykonują drobne, precyzyjne czynności, lewą zaś manipulują rzeźbionym przedmiotem w przestrzeni.

W naszej kulturze nacisk kładziony jest na funkcjonowanie analityczne (właściwe lewej półkuli), w kulturze Eskimosów zaś - na funkcjonowanie właściwe dla półkuli prawej. Być może i my możemy nauczyć się posługiwać w większym stopniu tą „inną" półkulą i powiększyć nasze twórcze możliwości częściej „przerzucając" się na prawą stronę.

Co to jest twórczość? Zgodnie z najbardziej rozpowszechnioną definicją twórczości, polega ona na występowaniu niepospolitych czy niw ykłythi leci stosownych reakcji, To założenie stanowi podstawę większości testów, które opracowano w celi mierzenia zdolności twórczych. Chociaż oryginalność uznaje się zwykle za główny czynnik twórczości, to jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawy z doniosłego znaczenia stosowności, tymczasem jest to kryterium, które odróżnia działania twórcze od bezsensownych. Rozwiązania problemu, które są jedyne w swoim rodzaju, lecz całkowicie bezwartościowe, czyli niestosowne, nie mogą być uważane za reakcje twórcze. Przypuśćmy na przykład, że polecono ci wyobrazić sobie wszystko to, ci mogłoby się zdarzyć, gdyby nagle zostały zniesione wszystkie prawa państwowe / lokalne. Odpowiedź „padałoby przez 40 dni i 40 nocy" mogłaby być oryginalna, lecz nie uznalibyśmy jej za twórczą, ponieważ nie ma ona żadnego związku z postawionym problemem. Podobnie wypowiedzi pacjentów psychotycznych mogą być oryginalne i ekscentryczne, lecz nie uważa się ich za dowód talentu twórczego.

Pisząc o pewnym rzeźbiarzu włoskim Bumham (1968) stwierdził: „[Jego geniusz] był tego rodzaju, że wykazywał on prawie patologiczną niezdolność rozwiązania jakiegokolwiek problemu z zakresu rzeźby w sposób oczekiwany". Spojrzenie na problem w nowy sposób często stanowi klucz do ważnego odkrycia czy przełomu w nauce; zademonstrował to Descartes, który postulując istnienie dwóch rodzajów procesów, umożliwił naukowe badanie funkcji fizjologicznych. Ten proces wybierania i kształtowania właściwego sposobu przedstawienia (reprezentacja) danego problemu stanowi najważniejszy element programów komputerowych, które starają się symulować twórcze zachowanie człowieka (Amarel, 1966). Cecha oryginalności oznacza w zasadzie, że reakcji twórczej nie da się przewidzieć, dopóki nie zostanie wykonana-a wówczas staje się ona standardem, na podstawie którego można oceniać twórczy charakter przyszłych reakcji.

Kogo można uznać za twórczą jednostkę?

W badaniach nad twórczością można wyróżnić kilka kierunków. Niektóre badania koncentrują się na procesie twórczości, niektóre na wytworzę, a inne na czynnikach sytuacyjnych, które wpływają na twórczość. Jednakże podstawowym podejściem badawczym w tej dziedzinie jest badanie twórczej jednostki. W jaki sposób można rozpoznać ludzi twórczych? Jakie cechy odróżniają ich od ludzi mniej twórczych? W jaki sposób stali się oni tym, czym są? (Czy ty mógłbyś także stać się takim?) Wielu psychologów poszukuje odpowiedzi na te pytania.