DSC01267

wobec Heliodora zgodnie ze wszystkimi regułami terapii psychoanalitycznej. Centrum narracji mieści się jednak w świadomości Heliodora i czytelnik wraz z nim skazany jest na całe ograniczenie wiedzy, wszystkie pomyłki i złudzenia jego świadomości, wszystkie zniekształcenia i przesunięcia, jakie wprowadza mechanizm stłumienia i cenzury. W tak zarysowany horyzont wpisany został olbrzymi, bogaty i złożony świat kilku ścierających się ze sobą kultur, reprezentowanych przez całą plejadę postaci. Zjawisko mieszania się ze sobą narodowości, religii, systemów politycznych, literatur, wyobrażeń filozoficznych, obyczajów i różnych typów wrażliwości na sztukę jest tym problemem, wpisanym w tok zdarzeń, który musi w świadomości czytelnika zapanować nad problematyką psychologiczną, decydującą skądinąd o szkielecie konstrukcyjnym powieści.

Wraz z Końcem „Zgody Narodów” wlewa się do twórczości Parnickiego olbrzymią falą problematyka „mieszaństwa“ — i to w aspekcie kulturowym, a nie tylko psychologicznym. Ten nie zostaje bynajmniej skreślony, ale traci swą wyłączność. Mieszaństwo Aecjusza było źródłem osobistego sukcesu wodza, sukcesu militarnego i politycznego. Mieszaństwo Ottona (był synem Sasa i Greczynki z Bizancjum) — źródłem jego osobistej klęski, wykorzenienia, osa- I motnienia, słabości. Leptynes przeżywa siebie I jako mieszańca podobnie jak Otto, ale zupełnie niezależnie od jego jednostkowej sytuacji toczy

się olbrzymi proces wzajemnego przenikania się „ducha Grecji” i „ducha Azji”. W ich walce i jednoczeniu się rodzi się nowa jakość historyczna i kulturalna, obejmująca nie jednostki, ale całe narody. Jest to proces zbiorowy, w którym jednostkowe dramaty przestają istnieć, bo wszyscy stają się mieszańcami. Jest to zatem nowy sposób wysłowienia historiozoficznej problematyki przełomu, postawionej już w pierwszej powieści.

Te trzy wczesne teksty Parnickiego: Aecjusz ostatni Rzymianin, napisany w 1936 roku we Lwowie, Srebrne orły w 1943 w Jerozolimie i Koniec „Zgody Narodów” w 1954 w Meksyku, wyznaczają zarazem podstawowy kontur świata rozbudowywanego potem w kolejnych powieściach. Jest to zatrys całości dla nikogo jeszcze wtedy niewidocznej (nie wyłączając samego autora, o czym wspominał po latach), ale stanowiący swą rozpiętością w czasie i przestrzeni olbrzymie wyzwanie dla wyobraźni twórczej. Powieściowy Aecjusz żyje i działa w V wieku naszej ery na terytorium zachodniej części cesarstwa rzymskiego, to jest w basenie Morza Śródziemnego i w Europie Środkowej. Wiek X i XI dołącza do tego świata Słowiańszczyznę i Północ (Aron pamięta zieloną wyspę swego dzieciństwa, Irlandię, i jej prastare pogańskie podania), a także świat arabski i Bizancjum. Koniec „Zgody Narodów” to nie tylko Grecy z II wieku p.n.e. w Azji Środkowej, ale Indie

3 Parnicki

-■i-i