DSC01345 (6)

farmakologia

farmakologia

__Elżbieta Nowakowska

1.1.    LEK

1.1.1.    Pochodzenie leku, nazewnictwo

Lekiem nazywamy substancję chemiczną, która w wyniku procesu technologicznego, po uzyskaniu odpowiedniej postaci może reagować z komórkami i tkankami żywego ustroju, prowadząc do korzystnego efektu terapeutycznego. Lek to inaczej środek farmakologiczny, który w odpowiedniej postaci stosowany jest w lecznictwie.

Surowiec farmaceutyczny to związek chemiczny, materiał pochodzenia roślinnego, zwierzęcego lub mineralnego, służący do sporządzania leków.

t. ggjgjjMj fanwtolołU ogólni__

(I 1.1. LEK    .................................................2

1.1.1. Pochodzenie leku, nazewnictwo...............2

1.1.2. Postacie leków.........................................3

1.1.3. Dawki leków, dawkowanie.......................3

1.1.4. Sposoby wprowadzania leków do

organizmu ...........1..................................5

1.1.5. Źródła informacji o lekach.........................6

1.1.6. Podstawowe informacje o sposobie

zapisywania leków _______..;........................6

12. PODSTAWY FARMAKOKINETYKI..........................9

12.1. Podstawowe pojęcia

(armakokinetyczne ................. 13

1.3. PODSTAWY fARMAKDDYNAMIH......................14

122. Działania leków ......................... 14

1.32. Mechanizmy działania leków .................16

122. Interakcje Mów_____________________________18

12.3.1. Interakcje farmaceutyczne.............18

1222. Interakcje fermakokinetyczne........19

1222. Interakcje farmakodynamiczne

(koergizm) _______________ 20

Tab. 1.1. Postade leków i stosowane skróty

Płynne postade leków
Nazwa polska	Nazwa łacińska	Stosowany skrót
Roztwór	Solutio	Sol.
Krople	Guttae	Gtt.
Leki do wstrzyknięć	InlecSSneś	N-_
Mieszanka	Mixtura	Mix.
Odwar	Decoctum	Dec.
Napar	Infusum	Inf.
Macerat	Maceratum	Mac.
Sok	Succus	Suce.
Syrop	Simpus	Sir.
Nalewka	Tinctura	Tinc.
Alkoholatura stabilizowana	Intractum	Intr.
_wygaa_	Extractum	Extr.
Zawiesiny	Suspensiones	Susp.
Emulsje	Emulsiones	Emuls.
Mazldla	Linimentum	Unjm.
Lakiery	Vemices	Vem.
Aerozole lecznicze	Aerosola medicamantosa	Aero. med.
_was_	Ńebiile	Neb.
Stałe postade leków
Nazwa polska	Nazwa łacińska	Stosowany skrót
Proszki	Pulveres	Pulv.
Ziółka	Spedes	Spec.
Granulaty	Granulata	Gran.
Tabletki	Tabulettae	Tabl.
Drażetki	Draaettae	Draae. —
Kapsułki	Capsulae	Caps. —
Maść	Unpuentum	lino. —-

kturny    Cremores    Crem.

Suppositoria    ___Supp.

__Przezskórne systemy terapeutyczne typu TTS

1.1.2. Postacie teków

Ogólnie stosowane leki możemy zaliczyć do leków płynnych lub stałych (tab. 1.1).

Od postaci leku zależy szybkość uwalniania substancji leczniczej. Najszybciej ulegają uwolnieniu leki w roztworach, wolniej stosowane w formie zawiesin, następnie w postaci proszków, tabletek, czopków, tabletek powlekanych, w końcu preparaty slow release (SR) i retard.

1.1.3. Dawki leków, dawkowanie

Efekt terapeutyczny zależny jest m.in. od stężenia leku we krwi i tkankach, a stężenie jest ściśle związane ze stosowaną dawką leku.

Leki można stosować w dawkach jednorazowych (pro dosi) oraz w dawkach dobowych (pro die).

Dawki leków obliczane są dla dorosłego mężczyzny o masie ciała 70 kg, przy doustnym ich stosowaniu.

Leki mogą być pochodzenia roślinnego; w lecznictwie stosuje się wyodrębnione z roślin alkaloidy, glikozydy, saponiny. Z części surowców roślinnych przygotowuje się przetwory galenowe wg Farmakopei Polskiej V (FP V), takie jak napary (infusum), odwary (decoctum), nalewki (ńnctura) i inne.

Leki pochodzenia zwierzęcego to preparaty hormonalne (np. insulina), wyciągi tkankowe zawierające w swoim składzie wy-' suszone i sproszkowane części tkanek oraz narządów zwierzęcych (np. Extr. Hepatis).

W lecznictwie stosuje się również substancje lecznicze pochodzenia mineralnego np. sole niektórych metali tj. chlorek sodowy (NaCl), chlorek potasu (KC1). Należy jednak pamiętać, że większość leków uzyskuje się na drodze skomplikowanej syntezy lub półsyntezy chemicznej, oraz metodami inżynierii genetycznej.

We wszystkich krajach stosuje się obecnie międzynarodowe (rodzajowe) nazwy leków. Zawierają one elementy etymologiczne nazwy chemicznej, np. nazwą rodzajową preparatu luminal jest fenobarbital, co sugeruje, że jest to pochodna fenylowa kwasu barbiturowego. Nazwy międzynarodowe nie są zastrzeżone i mogą być używane dowolnie.

Farmakopea Polska V zaleciła jako obowiązującą terminologię nazw leków w języku polskim i łacińskim. Występujące w farmakopei łacińskie nazwy surowców farmaceutycznych, będących substancjami chemicznymi, są zgodne z międzynarodowymi nazwami potocznymi zalecanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) -Komitet Ekspertów ds. Preparatów Farmaceutycznych, oraz z nazwami łacińskimi używanymi w Farmakopei Międzynarodowej wydanej przez WHO. Jako synonimy podaje się nazwy wymienione w Urzędowych Spisach Leków. Nazwa handlowa leku (synonim leku), która jest nadana przez producenta, jest nazwą zastrzeżoną i wiąże się z zastrzeżeniem patentowym ochrony znaku towarowego producenta, zgłoszonego w Urzędzie Patentowym kraju, z którego pochodzi.

Należy pamiętać, ie laiwycia j

•    doodbytniczo podaje się 3/4 dawki doustnej

•    podskórnie i domięśniowo -1/4 dawki doustnej

•    dożylnie 1/10 dawki doustnej

•    kobietom podaje się z reguły 3/4 dawki dorosłego mężczyzny

•    osobom powyżej 60. roku życia 1/2-1/4 dawki

Rozróżniamy następujące rodzaje dawek:

•    dawka najniższa, progowa, subterapeu-tyczna (dosis minima) - jest to najniższa dawka leku wywołująca efekt leczniczy;

•    dawka lecznicza (dosis therapeutica) - jest to najczęściej stosowana dawka danego leku wywierająca działanie lecznicze,

•    dawka najwyższa, maksymalna (dosis maxima) - jest to najwyższa dawka leku, która nie wywołuje jeszcze objawów toksycznych,

•    dawka toksyczna (dosis totka) - jest to najmniejsza dawka wywołująca zatrucie ostre,

•    dawka śmiertelna (dosis Itiahs) - jest to najmniejsza dawka powodująca zejście śmiertelne na skutek porażenia ważnych