DSC01418 (6)

s których następnie przy pomocy rozumu wywodzimy naszą wiedzę. to reminiscencja augustyńska jest inneizmem w tym znaczeniu, w jakim przeciwstawia się arystotelesowskiemu empiryzmowi wywodzącemu wszelkie poznanie (nie tylko poznanie rzeczy cielesnych) z doświadczenia. W innym, ogólniejszym znaczeniu jest ona inneizmem o tyle, że wszelkie poznanie, zarówno natury cielesnej, jak duchowej, zawiera w augustynizmie pewien pierwiastek wrodzony w takim stopniu, w jakim jest prawdą. Nie jest on jednak dany raz na zawsze. „Prawda... nie pochodzi z naszego wnętrza, choć tam właśnie ją znajdujemy i koniecznie musi tamtędy przejść. Pochodzi ona od Boga, w którym jesteśmy bardziej niż On w nas. Dlatego to dusza augustyńska przechodząc przez samą siebie, by wyjść na spotkanie boskiego Mistrza, przebywa przez samą siebie po to, by się przekroczyć."¹

A. B.

2. Teoria iluminacji

Zdobywanie mądrości według św. Augustyna następuje dzięki oświeceniu prawdą Bożą, czyli przez twórczy wpływ Boga. Dzięki niemu dusza uczestniczy nie tylko w zmiennych formach życia, określonych czasem i przestrzenią (w bycie substancjalnym, w tyciu wegetatywnym, w poznaniu zmysłowym), ale też w niezmiennej doskonałości samej prawdy. Jeżeli przyczyną sprawczą prawd wiecznych nie jest rzeczywistość zmysłowa, nie jest też nią dusza, ograniczona w swych możliwościach poznawczych, skazana na ciągle wątpienie; ich Istnienia zaś zakłada istnienie ich doskonałego i niezmiennego źródła. Trzeba więc nio tylko przyjmować istnienie prawdy jako bytu rzeczywistego, w którym urzeczywistnia się w pełni świat idealny (augustyóski dowód istnienia Boga, szeroko rozwinięty w drugiej księdze dialogu O wolnej woli), ale też twierdzić, że umysł człowieka, aby mógł uchwycić i wytłumaczyć prawdę w sobie samym, musi uczestniczyć bardzo blisko w tej Prawdzie bytującej. Działanie Innych bytów staje się oświecające dla umysłu 1 w ten sposób wyjaśnia się zupełny i powszechny charakter naszych sądów.