DSC01584

Grupa Kontekst powstała dopiero we wrześniu 1971 roku w Katowicach. W jej skład weszli absolwenci uniwersytetów w Poznaniu, Toruniu i Krakowie: Stanisław Piskor, Włodzimierz Paźniewski, Tadeusz Sławek i Andrzej Szuba. Miała ona charakter wyraźnie programowy, z odmienną propozycją poezji w stosunku do rówieśników. Różnica wynikała z innego rozumienia literatury. Nie traktowali oni poezji instrumentalnie, lecz integralnie, widząc ją całościowo jako odpowiedniość opartą na jedności semantyczno-artystycznej środka wypowiedzi i treści wobec rzeczywistości. Dlatego nie wystarczyło im zanegować zastaną rzeczywistość w granicach wyznaczonych przez konwencję literacką, lecz tę granicę chcieli świadomie przekroczyć. Stąd od początku konsekwentnie domagali się oni od poetów i krytyków określenia świadomości estetycznej, bez której nie można się przeciwstawić standaryzacji kultury masowej. Weryfikacja rzeczywistości jest — według nich — nieautentyczna bez weryfikacji estetycznej i komunikacyjnej sztuki¹*. Program grupy powstał w opozycji do istniejących nurtów: poezji Orientacji, poezji lingwistycznej i „realizmu nienaiwnego” grupy Teraz. Opierał się on na koncepcji McLuhana i na doświadczeniach nowych kierunków w plastyce. Podstawy tego programu w postaci tez negatywnych ogłosił S. Piskor jeszcze przed ukonstytuowaniem się grupy¹⁴. Później pojawiły się grupowę wypowiedzi programowe¹⁵ i wreszcie wspólna książka Spór o poezją. Poeci Kontekstu proponowali poezję otwartą, która przez „manipulację kontekstami ingeruje w sferę ludzkiego myślenia, demaskując fałszywą i wygodną świadomość człowieka, wytwarzaną na zamówienie przez cywilizację powszechnej represji w standardowych fabrykach snów”¹⁸. Zasada manipulacji kontekstami wynikała ze zmian dokonywanych przez telewizję w zakresie ludzkiego postrzegania. Odpowiadała więc nowym formom percepcji świata, a przede wszystkim potrzebie integralnego traktowania jednostki jako rówtnoczesności rozumu i uczucia, idei i konkretu, ducha i zmysłów.

Inaczej przedstawia się sytuacja z poznańskimi grupami Rokada i Próby oraz z łódzką grupą Centrum. Wszystkie powstały wcześniej, miały różny stosunek do poetyki Orientacji i były typowymi grupami sytuacyjnymi. W 1964 roku R. Krynicki, S. Piskor i M. Bajero-

Tomaszkiewicza, Krystynę Trawińską, Tadeusza Olszańskiego i Leszka Żulińskiego. Późniejsze manifesty ogłaszali głównie Jerzy Tomaszkiewicz i Bohdan Urbanowski — por. A. K. Waśkiewicz: Formy obecności..., s. 72—74.

^u Inną weryfikację artystyczną podjęła, istniejąca w tym czasie w Katowicach, grupa plastyków Oneiron.

¹⁴    Por. S. Piskor: Spór o nową poezję. „Więź” 1970, nr 7/8.

¹⁵    Por. W. Paźniewski, S. Piskor: O, poezję naszego czasu. „Poezja” 1973, nr 9 oraz Zamiast manifestu. „Poezja” 1974, nr 1.

¹⁴ W. Paźniewski, S. Piskor: O poezję naszego czasu..., s. 14.