DSC01739 (12)

POSŁOWIE

. -----—--------- '

pragnął rapewne. by Aleksander stronił od politycznych uwi-kład i ukończył szkołę. Tymczasem szesnastoletni gimnazjalista w poczuciu obowiązku wobec narodu opuścił gimnazjum l uciekł do powstańczego oddziału. Ranny pod wsią Blałką kolo Siedlec, przebywał potem kilka miesięcy w szpitalu, a następnie w więzieniu. Po wyjściu na wolność, ponownie podjął naukę w Lublinie. Gimnazjum ukończył w roku 18661 wstąpił na Wydział Matematyczno-Fizyczny słynnej warszawskiej Szkoły Głównej. Naukę przerwał po dwóch latach z powodu kłopotów materialnych. Początkowo żył głównie z korepetycji. Byt to czas intensywnej pracy samokształceniowej.

Przedmiotem szczególnych zainteresowań młodego Głowackiego była matematyka i filozofia. Pilne studiowanie głośnych dzieł Augusta Comtea 1 Johna Stuarta Milla zwróciło Jego uwagę na socjologię, psychologię i etykę. Ważną rolę w rozwoju wewnętrznym Aleksandra Głowackiego — indywidualisty pnetywąjącego bunt przeciw skostnieniu form życia zbiorowe-M fj odegrała lektura .Wstępu do socjologu" Herberta Spen-***** twórcy teorii o organiczne] budowle społeczeństwa. Uświadomił sobie, że szczęście człowieka wynika z poczucia użyteczności. Celu tego nie można realizować w izolacji. poza społeczeństwem, a tylko aktywnie uczestnicząc w je-gotycfci.

Aleksander Głowacki imał się różnych zajęć, między innymi pracował jako robotnik w fabryce Lilpopa, fotograf, urzędnik w biurze statystycznym, wędrowny prelegent. W roku 1872 obrał zawód dziennikarza i literata. Miał wtedy dwadzieścia pięć laL Początki twórczości literackiej były skromne: pisał humoreski, felietony i żartobliwe wierszyki umieszczane w plamach humorystycznych LMucha", „Kolce”) oraz w „Niwie”

I -Opiekunie Domowym”. Ponieważ tworzył te prace głównie H celów zarobkowych, stosując się często do niewybrednych gurtów swoich czytelników, nie podpisywał ich swoim nazwiskiem. lecz pseudonimem „Jan w Oleju”, a potem Bolesław Prus Ipseudonim zaczerpnięty z nazwy herbu Głowackich). •Mulą realizmu była dla pisarza publicystyka. Pracę —traktował poważnie, z sumiennością pracowni-muikiia rgri Rozprawy i artykuły wymagały rozległych stu-■Wb i mjrh i ekonomicznych Doświadczenie felietonisty (jtronfka miesięczna* w „Ateneum" oraz JUcrai-

ka tygodniowa” w „Kurierze Warszawskim" i w „Tygodniku Ilustrowanym”) rozwinęło w nim spostrzegawczość, nauczyło i materiału dostarczonego przez tycie budować literackie sytuacje i postacie. Zarówno w felietonach, Jak i w reportażach dowcip, humor stały się dla Prusa narzędziem rozprawy z wszelkimi przejawami zła — głupoty, podłości, bezmyślności, nietolerancji, wierzył bowiem głęboko w sens posłannictwa dziennikarza. Pisał: „Wierzymy niezachwianie, te w kraju cierpiącym bardzo zasadnicze braki, dziennikarstwo powinno być osią, około której krystalizowałaby się opinia publiczna w celu uświadomienia pracy nad zjednoczeniem bardzo różnorodnych materiałów 1 stopniowym rozwojem społeczeństwa" („Nowiny” 1883 nr 88).

Umocnienie się pozycji Prusa-dzlennlkarza, a co za tym idzie —■ stabilizacja materialna pozwoliły mu na zawarcie w roku 1875 małżeństwa z kuzynką Oktawlą Trembtńską. Warszawa stała się odtąd stałym miejscem zamieszkania państwa Głowackich. W przeciwieństwie do Henryka Sienkiewicza, który lubił tworzyć w czasie podróży, podczas jazdy pociągiem. Bolesław Prus był pisarzem, który potrafił pracować tylko w zaciszu gabinetu. Spokojne życie rodzinne sprzyjało zatem jego aktywności twórczej.

Od roku 1876, kiedy to na łamach „Kuriera Warszawskie-gp” opublikowano „Sierocą dolę”, czasopisma pozytywistyczne w krótkich odstępach czasu wydrukowały kolejne nowele 1 powieści. które przyniosły pisarzowi uznanie 1 sympatię odbiorców. W roku 1880 ukazały się: „Katarynka”, „Michałku", „Antek”, „Powracająca fala", w 1881 — „Kamizelka”, w 1884 — jOmyłka” i „Na wakacjach”, zaś w roku 1888 — „Z legend dawnegp Egiptu".

„Chybiona powieść" z r. 1880 (pierwotna wersja „Anielki” z optymistycznym zakończeniem) to pierwsza próba stworzenia przez pisarza większej formy epickiej. Powieści B. Prusa, zanim ukazały się wydaniu książkowym, zgodnie z ówczesną praktyką wydawniczą (dotyczyło to również twórczości Elizy Orzeszkowej I Henryka Sienkiewicza), ukazywały się najpierw w odcinkach na łamach czasopism. „Placówkę” drukowano w „Wędrowcu” w roku 1685 (wydanie książkowe 1886), „Lidkę” w „Kurierze Codziennym* w roku 1887 (wydanie książkowe 1890)- W tym samym czasopiśmie, które publlJuswaio „Lalkę”,