DSC02420 (2)

TEORIA MODERNIZACJI

Teoria ta koncentruje się na modernizacji - procesie kulturowym, ekono-dcmym i społecznym, który przekształca społeczeństwo przedprzemysłowe w Lemysłowe. Zmiany te zachodziły głównie pod wpływem rozwoju techniki, ^prowadził do wzrostu wydajności produkcji i zasadniczo zmieniał styl iraa społecznego. Czynniki te przesądziły o powstaniu nowoczesnych społe-jjeństw przemysłowych w Stanach ^jednoczonych, Europie Zachodniej, Japonii i w mniejszym stopniu w Związku Radzieckim.

Zgodnie z tą teorią nowoczesne społeczeństwa wytwarzają strukturę ekonomiczną, która umożliwia rozwój, sprzyja innowacjom i wykorzystuje zdobycie frtthniki do zwiększenia wydajności i produktywności. Tworzy się rozległa sieć banków, transportu i komunikacji. Słabnie rola instytucji religijnych i więzów pokrewieństwa, natomiast coraz większą rolę w życiu społecznym odgrywa rząd. Model małej rodziny zwiększa jej społeczną i geograficzną ruchliwość (patrz rozdz. 13). Racjonalność staje się, w miejsce tradycji, podstawową wartością życia społecznego (Weber, 1978; oryginał, 1921). Silny nacisk kładzie się na kształcenie umiejętności technicznych, niezbędnych w nowoczesnym społeczeństwie.

Uważa się, że modernizacja zmieniła psychologię zachowań jednostek (In-keles i Smith, 1974). W krajach rozwiniętych jednostki wykazują większą przedsiębiorczość w dążeniu do celów indywidualnych i są skłonne do rezygnacji z natychmiastowego zysku, aby osiągnąć cele długofalowe. Mają silniejsze poczucie kontroli nad własnym życiem oraz wysoko rozwiniętą etykę zawodo-wą. Mieszkańców krajów Trzeciego Świata natomiast postrzega się jako fata-listów, nie wierzących w możliwość pokierowania własnym losem i żyjących teraźniejszością, a także pozbawionych ambicji, jaka cechuje nowoczesność*

Teoria modernizacji zakłada, że wystarczy, aby kraje Trzeciego Świata przyjęły model krajów Zachodu, który zapewni im taki sam poziom rozwoju. Według tej teorii siły sprawcze mają charakter wewnętrzny, więc kraje Trzeciego Świata muszą po prostu wprowadzić odpowiednią politykę. Szczególnie winny popierać rozwój szkolnictwa celem likwidacji analfabetyzmu. Powinny też przebudować instytucje gospodarcze i polityczne i stworzyć w ten sposób warunki sprzyjające inicjatywie prywatnej i osłabiające nierówności społeczne.

Teoria ta przedstawia względnie optymistyczny obraz możliwości modernizacji społeczeństw Trzeciego Świata. Kraje te borykają się jednak z innymi problemami niż te, którym musiały stawić czoło nowoczesne społeczeństwa rozwinięte na podobnym etapie rozwoju. Kraje całego świata są tak silnie z sobą powiązane, że społeczeństwom trudniej przychodzi wprowadzenie izolowanych, niezależnych zmian; silniejsza jest również presja społeczna. Ponadto, samo upowszechnienie nowoczesnych technologii nie stanowi gwarancji postępu, jeśli nie towarzyszą mu istotne zmiany społeczne i kulturowe, które wymagąją czasu i wysiłku (Ogbum, 1922).

TEORIA KONWERGENCJI

Odmianą teorii modernizacji jest teoria konwergencji. Głosi ona, że modernizujące się społeczeństwa coraz bardziej się do siebie upodabniąją na skutek tego procesu (Rostow, 1960; 1962). Mają one podobny stopień zaawansowania technologicznego i podobną strukturę siły roboczej i instytucji politycz-