DSC02428

Samoloty, komputery i wieżowce są przykładami wynalazków materialnych. Niematerialne aspekty kultury również mogą zostać „wynalezione”. Przykładami tffrfoh kulturowych wynalazków są: alfabet, biurokracja oraz normy i instytucje społeczne.

Wynalazek rzadko jest rezultatem jednego aktu stwórczego. Zazwyczaj wynalezienie czegoś trwa przez pewien czas i jest konsekwencją akumulacji wiedzy. Ponadto, wynalazki prowadzą do kolejnych wynalazków. Im więcej istnieje wynalazków, tym szybciej powstają nowe wynalazki.

DYFUZJA

Zmiany społeczne zachodzą również w wyniku dyfuzji - przenikania cech kulturowych z jednego społeczeństwa do innego. Dyfuzja jest możliwa dzięki migracji, handlowi i podróżom między różnymi społeczeństwami. Może być również skutkiem podboju jednego społeczeństwa przez inne. W nowoczesnym świede dyfuzja jest także rezultatem dostępności środków komunikacji (telefony, poczta, sieci kablowe, satelity, faksy, teleksy, komputery).

Z jednego społeczeństwa do innego przenikają zarówno materialne, jak i niematerialne cechy kulturowe. Takie wartości jak wolność czy demokracja upowszechniają się w taki sam sposób jak narzędzia czy broń. Na ogół jednak łatwiej rozprzestrzeniają się wytwory materialne; normy, wartości i przekonania, jako elementy struktury społecznej, wolniej przenikają do innych społeczeństw,

STRUKTURA

SPOŁECZNA

Czasem przyczyna zmian tkwi w strukturze społecznej. Marks twierdził, że głównym źródłem zmian jest klasowa struktura społeczeństwa. To źródło zmian wypływa również z innych rodzajów nierówności społecznej. Potencjalnym czynnikiem zmian społecznych są różnice między grupami rasowymi, etnicznymi i religijnymi, a także różnica płci. Niekiedy przyczyną zmian społecznych jest też konkurencja między dziedzinami gospodarki lub w ich obrębie, jak w przypadku państwowej polityki handlowej, która wspiera pewne gałęzie przemysłu (tekstylia) kosztem innych (cukrownictwo).

LUDNOŚĆ

Zmiany społeczne mogą być również skutkiem zmian ludności. Szybki przyrost ludności zagraża trwałości zasobów społeczeństwa i wymaga zastosowania dostępnych środków zaradczych. Wymusza także zmianę wzorów żyda społecznego. Wzrost liczby ludnośd w miastach zmienił powolny rytm żyda w małych skupiskach miejskich w gorączkowe tempo życia w nowoczesnych miastach (patrz rozdz. 21). Wyż demograficzny, który zaczął się w latach czterdziestych, doprowadził do rozwoju instytutji edukacyjnych. Zbyt niski przyrost ludnośd może jednak w przyszłości zagrażać egzystencji społeczeństwa; może być zbyt mało pracowników, aby wyprodukować niezbędne zasoby.

Zmiany społeczne mogą być również wywołane radykalnymi zmianami iji^nbgri Migracja z Północy na Południe Stanów Zjednoczonych doprowadziła do zmiany w składzie Kongresu (i w związku z tym w strukturze władzy poli-

a*

339