Makroskopowe rozpoznanie gruntów wg PN-EN ISO 14688-1:2002
Badania makroskopowe służą do wstępnej oceny badanego gruntu. Są zbiorem badań które
dają pewne wstępne dane na których możemy wnioskować o cechach charakteryzujących grunt oraz
wstępnie określić jakie właściwości będzie posiadał. Mają na celu wstępne określenie rodzaju gruntu
i niektórych jego cech fizycznych bez pomocy przyrządów. Badania te wykonuje się w terenie
i laboratorium. Wykonuje się je zawsze, bez względu na ostateczny zakres dokumentacji badawczej.
1. Oznaczenie składu granulometrycznego
W celu oznaczenia rozkładu wielkości cząstek w badanym gruncie, próbkę należy rozłożyć na
płaskiej powierzchni lub na dłoni. Wymiary cząstek próbki należy porównać z wielkościami podanymi
w normie PN-EN ISO 14688-1:2002.
Drobne frakcje występujące w małej ilości w próbce należy wypłukać. Czas trwania
i dokładność procesu przemywania oraz badanie otrzymanego osadu wskazują na rodzaj i zawartość
frakcji drobnych.
2. Oznaczenie kształtu cząstek
Oznaczenie frakcji grubych występujących w gruncie polega na opisie kształtu cząstek
w nawiązaniu do ich stopnia obtoczenia, kształtu i charakteru powierzchni.
Terminy określające kształt cząstek
Parametr Kształt cząstki
bardzo ostrokrawędzisty; ostrokrawędzisty; słabo
Ostrość krawędzi
ostrokrawędzisty; słabo obtoczony; obtoczony; dobrze
(stopień obtoczenia)
obtoczony
Forma sześcienna; płaska; wydłużona
Charakter powierzchni szorstka; gładka
3. Oznaczenie składu mineralnego
Skład mineralny cząstek gruntu oznaczany jest według zasad geologicznych. Nazwy
występujących minerałów, razem z nazwą ich pokrycia, powinny być dołączone do opisu gruntu.
4. Oznaczenie barwy gruntu
Barwa gruntu zależy głównie od warunków lokalnych, często również wskazuje na skład
materiału i jego rozkład. Barwa pozwala rozróżnić grunty mineralne i organiczne. Barwę należy
określać na świeżo odsłoniętej powierzchni przy pełnym świetle dziennym. Ewentualne zmiany barwy
następstwie utleniania bądz
wysuszania należy odnotowywać.
5. Oznaczanie wytrzymałości w stanie suchym
Próbkę gruntu należy wysuszyć. Oznaczenie polega na rozdrabnianiu lub sproszkowaniu
próbki pomiędzy palcami.
Wyróżniamy następujące wielkości wytrzymałości w stanie suchym:
- mała - wysuszony grunt rozpada się pod lekkim lub średnim naciskiem palców;
- średnia - wysuszony grunt rozpada się pod wyraz
nym naciskiem palców na bryłki, które nadal
wykazują spoistość;
- duża - wysuszony grunt nie można rozdrobnić pod naciskiem palców, a może być jedynie
rozłamany.
6. Oznaczanie dylatancji pyłu i iłu
Wilgotną próbką o wymiarach 10 - 20 mm należy wstrząsać, przerzucając ją pomiędzy dłońmi.
Próbka staje się błyszcząca na skutek pojawienia się wody na jej powierzchni. Przy naciskaniu próbki
palcami woda znika. Zawartość pyłu lub iłu może być określona na podstawie czasu potrzebnego na
pojawienie się wody przy wstrząsaniu i na jej zanikanie przy nacisku.
7. Oznaczanie plastyczności
W celu oznaczenia plastyczności wilgotną próbkę gruntu należy wałeczkować na gładkiej
powierzchni, aby otrzymać wałeczek o średnicy około 3 mm, następnie zlepić go z powrotem
i powtarzać wałeczkowanie do chwili, kiedy na skutek utraty wody nie daje się wałeczkować, a tylko
zlepiać. Osiąga się w ten sposób granicę plastyczności.
Kraków 2010
JK
Wyróżniamy następujące wielkości wytrzymałości w stanie suchym:
- mała plastyczność - próbka wykazuje spoistość, lecz nie można wykonać wałeczka o średnicy
3 mm.
- duża plastyczność - próbkę można wałeczkować do uzyskania cienkich wałeczków.
8. Oznaczanie zawartości piasku, pyłu i iłu
Do oznaczenia w gruncie obecności piasku, pyłu i iłu należy rozcierać małą próbkę gruntu
pomiędzy palcami, jeśli jest to konieczne w wodzie. Ilość zawartej frakcji piaszczystej może być
określona z wyczuwalnego stopnia szorstkości materiału. Gruby pył może być także wyczuwalny jako
szorstki, lecz jego poszczególne ziarna nie są widoczne gołym okiem.
Próbkę o naturalnej wilgotności należy rozciąć nożem i ocenić czy nacięta powierzchnia jest
błyszcząca czy matowa. W celu szybkiej oceny powierzchnię próbki można zarysować lub wygładzić
paznokciem.
9. Oznaczanie zawartości węglanów
Zawartość węglanów oznaczana jest na podstawie reakcji gruntu na kroplę 10% lub
rozcieńczonego wodą w proporcji 3:1 roztworu kwasu solnego (HCI).
Wyróżniane są następujące reakcje gruntu na działanie kwasu solnego:
- grunt bezwapnisty (0) - nie reaguje;
- grunt wapnisty (+) - pieni się lekko;
- grunt silnie wapnisty (++) - pieni się intensywnie.
10. Oznaczanie gruntów organicznych
Oznaczenie polega na określeniu zapachu, który będzie zależny od zawartości substancji
organicznej w gruncie.
Świeże, wilgotne grunty organiczne zwykle mają zapach pleśni. Rozkładające się, zgniłe
składniki organiczne w gruncie mogą być rozpoznawane dzięki ich zapachowi typowemu dla
siarkowodoru. Suche iły nieorganiczne po zawilgoceniu mają ziemisty zapach.
11. Oznaczanie stopnia rozłożenia torfu
Oznaczanie stopnia rozłożenia torfu wykonuje się przez ściskanie mokrej próbki w ręku. Jeśli
ściskanie nie daje rezultatu, ponieważ torf jest zbyt suchy, torf można ocenić na podstawie jego
wyglądu.
Stopień rozłożenia mokrego torfu oznaczany przez wyciskanie
Termin Stopień rozłożenia Szczątki roślinne Wyciskanie
Włóknisty Mało rozłożony Wyraz
nie rozpoznawalne Tylko woda,
bez części stałych
Pseudowłóknisty Średnio rozłożony Rozpoznawalne Woda mętna,
< 50 % części stałych
Amorficzny Rozłożony Nierozpoznawalne Pasta,
> 50 % części stałych
12. Oznaczanie gruntów wulkanicznych
Grunt znajdujący się na obszarze występowania gruntów wulkanicznych może być oznaczony
jako wulkaniczny na podstawie obecności w nim pumeksu i żużla.
Inną metodą jest pomiar objętości szkliwa wulkanicznego otrzymanego w wyniku przemywania gruntu.
Jeśli wymagane jest bardziej dokładne oznaczanie, niezbędna będzie analiza fizycznych
i chemicznych właściwości składników mineralnych gruntu.
13. Oznaczanie konsystencji
Grunt należy określać jako:
- miękkoplastyczny - wydostaje się pomiędzy palcami przy ściskaniu;
- plastyczny - można go formować przy lekkim nacisku palców;
- twardoplastyczny - nie może być formowany palcami, lecz może być wałeczkowany w ręku do
wałeczka o średnicy 3 mm bez spękań i rozdrabniania się;
- zwarty - rozpada się i pęka podczas wałeczkowania do wałeczka o średnicy 3 mm, lecz jest ciągle
dostatecznie wilgotny, aby ponownie uformować z niego bryłkę;
- bardzo zwarty - wysuszony, najczęściej ma jasną barwę, nie można z niego uformować kulki,
rozdrabnia się pod naciskiem, można go zarysować paznokciem.
Kraków 2010
JK