u b e z p i e c z e n i a
Jak to się robi w Szwajcarii
Sprawa wagi
(nie)państwowej
Jarosław J. Fedorowski
W Szwajcarii udział publicznych pieniędzy w wydatkach na ochronę zdrowia jest znacznie
mniejszy niż w Polsce. Mimo to Szwajcarzy mają sprawniejszy system ochrony zdrowia,
a z prywatnych funduszy  nieprzymuszani przez nikogo  na cele zdrowotne przeznaczają
czterokrotnie więcej niż Polacy. I mają najlepsze w Europie szpitale, poradnie oraz ambulatoria.
W roku 2007 Szwajcarzy wydali na ochronę zdro- ma jeden z najwyższych wskaz
ników wydatków pry-
wia ponad 4400 dolarów na mieszkańca na rok watnych na ochronę zdrowia przy bardzo wysokim
(w Polsce 1035 dolarów), czyli aż 10,8 proc. produk- wskaz
niku długości życia.
tu krajowego brutto (w Polsce 6,4 proc.). Konstytu-
Decentralizacja
cja nie gwarantuje im opieki medycznej. W tym kra-
ju stosuje się liberalną zasadę, że państwo wkracza Szwajcarski system ochrony zdrowia jest zdecentra-
w sytuacji, gdy prywatna opieka medyczna nie daje lizowany. Organizację opieki zdrowotnej powierzono
sobie rady, a to praktycznie się nie zdarza. Szwajcaria poszczególnym kantonom, których jest 23. Władze
menedżer zdrowia marzec 2/2010
52
fot. iStockphoto
u b e z p i e c z e n i a
Instytucje ubezpieczeniowe
kantonów udzielają akredytacji szpitalom oraz ustala-

nie mogą konkurować zakresem
ją przepisy dotyczące funkcjonowania placówek
ochrony zdrowia na swoim terenie, dysponują publicz-
usług, a jedynie ceną
nymi pieniędzmi, zajmują się szeroko rozumianą pro-
filaktyką i oświatą zdrowotną. Należy wspomnieć, że oraz wysokością współpłacenia
lokalni wyborcy mają wpływ na wielkość wydatków
pacjenta
na ochronę zdrowia poprzez częste referenda, które
mogą dotyczyć nawet inwestycji lokalnych szpitali 
częściowo finansowanych przez samorządy. Konstytu-
cja zezwala na działalność ubezpieczeniową oraz zdrowotnego. Są to zarówno organizacje ubezpiecze-
medyczną na terenie całego kraju, tak więc istnieje niowe będące w gestii kantonów, jak i prywatne firmy
realna konkurencja pomiędzy poszczególonymi kan- ubezpieczeniowe. Firmy ubezpieczeniowe nierzadko
tonami, przede wszystkim o klienta. łączą się w ponadregionalne związki, które negocjują
ceny ze świadczeniodawcami.
Trzy rodzaje ubezpieczeń
Konkurencja ceną
Szwajcarski system ubezpieczeń zdrowotnych stano-
wi kompilację ubezpieczeń publicznych, tj. prywat- Zakres świadczeń opłacanych przez podstawowe
nych, subsydiowanych przez budżet federacji, oraz cał- ubezpieczenie zdrowotne jest bardzo szeroki i obejmu-
kowicie prywatnych. Istnieją trzy rodzaje je kompleksową opiekę ambulatoryjną, szpitalną, dłu-
ubezpieczenia zdrowotnego: obowiązkowe podstawo- goterminową, a nawet niektóre usługi medycyny alter-
we, dodatkowe dowolne oraz ubezpieczenie starszego natywnej. Instytucje ubezpieczeniowe nie mogą
wieku i niezdolności do pracy. Od 1996 r. wszyscy konkurować zakresem usług, a jedynie ceną oraz wyso-
rezydenci Szwajcarii są zobowiązani do posiadania pod- kością współpłacenia przez pacjenta. Górny zakres
stawowego ubezpieczenia zdrowotnego. Instytucje składek ubezpieczeniowych jest regulowany federalnie
Ryc. 1. Wydatki zdrowotne jako odsetek PKB, państwa OECD, 2007 r.
ubezpieczeniowe muszą akceptować każdego miesz- i nie zależy od dochodu obywatela, lecz od warunków
kańca, istnieje zakaz selekcji zdrowotnej. Ubezpieczo- lokalnych. Ubezpieczony odprowadza składki co mie-
ny ma prawo zmieniać instytucję ubezpieczeniową dwa siąc bezpośrednio na konto wybranej przez siebie firmy
razu w roku. Na rynku funkcjonuje ok. stu zarejestro- ubezpieczeniowej, średnio ok. 700 zł (1 frank szwajcar-
wanych instytucji ubezpieczeniowych, które mają pra- ski = 2,7 zł). Ubezpieczenie jest indywidualne, polisa
wo do zawierania umów podstawowego ubezpieczenia nie obejmuje automatycznie członków rodziny. Dofi-
marzec 2/2010 menedżer zdrowia
53
u b e z p i e c z e n i a
Ryc. 2. Udział wydatków publicznych na OZ,
państwa OECD, 2007 http://www.oecd.org
nansowanie ubezpieczenia przez fundusze lokalne medycznej na wzór amerykańskich HMO. Oferują
(kantonów) i socjalny fundusz federalny przysługuje one niższe składki przy kontroli dostępu do świad-
osobom, których składki ubezpieczeniowe przekracza- czeń medycznych. Jest nawet HMO w całości należą-
ją 10 proc. dochodu. Około 30 proc. populacji korzy- ca do praktyk lekarskich, większość to jednak
sta z takiego dofinansowania. Istnieje także system wydzielone jednostki organizacji ubezpieczeniowych.
współpłacenia. Każdy ubezpieczony płaci tzw. ustawo- W wielu mniejszych miejscowościach działają sieci
wy udział własny, zwany franchise ordinaire (FO), gabinetów lekarzy rodzinnych, które w zamian za
w wysokości 620 zł rocznie. Firmy ubezpieczeniowe kontrolowanie dostępu do kosztochłonnych świad-
mogą oferować niższe stawki w zamian za wyższy czeń dostają premie od zysku organizacji ubezpiecze-
udział własny. W zakresie świadczeń ambulatoryjnych niowych, z którymi współpracują. Szpitale publiczne
obowiązuje 10 proc. udziału własnego od pierwszych otrzymują znaczne dofinansowanie od samorządów
2000 zł wydatków rocznie. W opiece szpitalnej obo- lokalnych i mają zakaz obniżania stawek za swoje
wiązuje wnoszenie opłat hotelowych w wysokości 27 zł usługi w zamian za preferowanie szpitala przez daną
dziennie. Co ciekawe, do wnoszenia tych opłat zobo- firmę ubezpieczeniową. Około 25 proc. finansowania
wiązane są tylko osoby samotne. W Szwajcarii funk- ochrony zdrowia pochodzi z podatków federalnych
cjonują także organizacje koordynowanej opieki i lokalnych.
menedżer zdrowia marzec 2/2010
54
fot. PAP/EPA
u b e z p i e c z e n i a
Szpitale publiczne otrzymują

dofinansowanie od samorządów
i mają zakaz obniżania
stawek za swoje usługi

Ostatnim składnikiem ubezpieczeń zdrowotnych
jest ubezpieczenie chorobowe wraz z ubezpieczeniem
wieku podeszłego oraz ubezpieczniem od niezdolności
do pracy. Jest ono obowiązkowe, finansowane z obo-
wiązkowych składek pracowników i pracodawców.
Ubezpieczenia tego typu stanowią ok. 10 proc. finan-
sowania ochrony zdrowia w Szwajcarii.
Lekcje dla Polski
Podsumowując, należy stwierdzić, że Szwajcaria
przeznacza znaczne fundusze na ochronę zdrowia.
W porównaniu z Polską na obywatela wydaje się
tam ponadczterokrotnie więcej, w miarę proporcjo-
nalnie do róz
nicy w dochodzie narodowym per capita.
Co ciekawe, znajdujemy się niedaleko Szwajcarii
w klasyfikacji pod względem udziału wydatków
publicznych na ochronę zdrowia, ale trzeba podkre-
ślić, że jest to miejsce wśród państw, w których
wydatki publiczne są procentowo niskie. Niestety,
w Szwajcarii fundusze prywatne wydatkowane są
głównie w postaci składek ubezpieczeniowych,
a w naszym kraju przeważnie w postaci bezpośred-
nich wydatków pacjentów. W tej kategorii należymy
bowiem do czołówki światowej.
System ubezpieczeniowy w Szwajcarii jest różno-
rodny, publiczno-prywatny, konsumencki, liberalny,
a zarazem solidarny społecznie. Z naszego punktu
widzenia, konstrukcja trzech filarów systemu ubez-
W Szwajcarii konstytucja
pieczeniowego wydaje się godna polecenia. Oparcie
systemu na obowiązkowych ubezpieczeniach podsta-

nie gwarantuje nikomu opieki
wowych zapewniających bardzo wiele świadczeń wraz
medycznej z sensownym systemem współpłacenia i dofinansowa-
niem dla osób gorzej sytuowanych, powinno stanowić

pierwszy krok w reformowaniu scentralizowanego
systemu w Polsce. Można też wprowadzić system
Dobrowolnie
dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych zapewniają-
Dodatkowe dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne cy podwyższony standard usług, dentystykę oraz
pokrywa ok. 11 proc. całkowitych kosztów ochrony reasekurację współpłacenia. Warte wprowadzenia
zdrowia. Finansuje ono przede wszystkim świadcze- byłyby ponadto opcje koordynowanej ochrony zdro-
nia w warunkach podwyższonego komfortu pobytu wia, możliwość wyboru i dość częstej zmiany dowol-
(sala jednoosobowa, wybór konkretnego lekarza), nego ubezpieczyciela mającego koncesję w kraju oraz
opiekę dentystyczną lub możliwość hospitalizacji osobne ubezpieczenia związane z problemami wieku
w dowolnym szpitalu w całym kraju. Istnieje także podeszłego. W następnym odcinku zajmiemy się ryn-
opcja tzw. doubezpieczenia, które pokrywa koszty kiem świadczeniodawców w Szwajcarii, z którym
współpłacenia przy ubezpieczeniu podstawowym. miałem osobiście do czynienia jakiś czas temu.
Dodatkowe dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne ma
Autor jest profesorem Akademii Leona Koz
mińskiego,
ok. 30 proc. obywateli. prezesem Szpitali Polskich SA.
marzec 2/2010 menedżer zdrowia
55