...w laboratorium
mgr inż. Witold Nocoń
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN
Zabrze
Klasyczna analiza ilościowa
w laboratorium XXI wieku
Streszczenie Summary
W nowoczesnych laboratoriach analitycznych powszechnie stosuje In present-day analytical laboratories instrumental methods of
się instrumentalne metodyki analizy środowiskowej. Obserwowana environmental analysis are used more frequently. A tendency to
jest tendencja do obniżania poziomów oznaczalności składni- reduce determination levels of environmental samples elements
ków próbek środowiskowych. Niemniej jednak nadal poczesne is observed. But still an important place among sophisticated
miejsce pośród bardzo wyrafinowanej aparatury pomiarowo-ba- scientific equipment takes up the equipment which is known since
dawczej zajmuje sprzęt rodem z początków analityki chemicznej. the beginning of chemical analysis. This article discusses some
W artykule omówiono przykłady zastosowań klasycznej analizy examples of using classic quantitative analysis in the modern
ilościowej w laboratorium XXI wieku oraz sytuacje, w których ana- 21st century laboratory and some situations when instrumental
lityka instrumentalna nie jest w stanie poradzić sobie z próbkami analysis is not able to carry out indications in environmental
środowiskowymi. samples.
SÅ‚owa kluczowe Key words
klasyczna analiza ilościowa, analiza miareczkowa, analiza wagowa classic quantitative analysis, titration analysis, gravimetric analysis
W dobie gwałtownego rozwoju instrumen- Biorąc pod uwagę stały rozwój gospo- waniu, kiedy  z uwagi na wyczerpanie się
talnych technik analityki laboratoryjnej darczy, a co za tym idzie generowanie reagentów  nastąpił koniec reakcji. Koniec
często zapominamy o tym, od czego każdy i wprowadzanie do środowiska tysięcy no- reakcji widoczny jest zazwyczaj poprzez
z nas zaczynał przygodę w laboratorium. wych związków chemicznych, w większości nagłą zmianę zabarwienia mieszaniny:
Kilkadziesiąt lat temu wykrywalność oraz bardzo niekorzystnie oddziałujących na próbka, odczynnik miareczkujący i wskaz
-
oznaczalność zanieczyszczeń chemicznych naturalne ekosystemy i organizmy żywe, nik. Sygnałem analitycznym jest objętość
w próbach środowiskowych były na pozio- możliwości oznaczenia tych zanieczyszczeń roztworu miareczkującego. Analiza wagowa
mie mg/dm3. Obecne techniki pozwalają na niskich poziomach stężeń są bardzo natomiast opiera się na wydzieleniu z próbki
oznaczać substancje chemiczne na poziomie istotne. Czy jednak w przypadku wszystkich środowiskowej substancji oznaczanej w for-
ng/dm3, a czasem nawet pg/dm3. W wielu składników i zanieczyszczeń wody oraz ście- mie związku chemicznego, posiadającego
współczesnych laboratoriach analitycznych, ków taka analiza instrumentalna jest zawsze możliwie najmniejszą rozpuszczalność, lub
posiadających nowoczesną aparaturę po- niezbędna? Czy przy obecnej tendencji do oddzieleniu składników oznaczanych od
miarową, klasyczna analiza ilościowa coraz schodzenia z poziomami wykrywalności cieczy poprzez sączenie albo odparowanie.
częściej odchodzi do lamusa. i oznaczalności do tak niewyobrażalnie W analizie wagowej sygnałem analitycznym
Niezaprzeczalną zaletą współczesnej niskich poziomów ta droga, którą podąża jest masa otrzymanego osadu [1].
analityki instrumentalnej jest możliwość laboratorium XXI wieku, jest jedynie słusz-
oznaczenia wielu składników próbek śro- ną? Czy klasyczna analiza ilościowa, na Zastosowania klasycznej
dowiskowych przy bardzo niskich ich stęże- której wyrosły pokolenia analityków, ma analizy ilościowej
niach. Za pomocą chromatografii jonowej jeszcze rację bytu? Kwasowość, zasadowość
(IC) oznaczymy szereg kationów i anionów. Klasyczna analiza ilościowa to metody Chyba najczęściej wykorzystywanym dzia-
Przy pomocy atomowej spektrometrii chemiczne, a więc reakcje wytrącania osa- łem klasycznej analizy ilościowej jest
absorpcyjnej (AAS) oznaczymy zawartość dów, zobojętniania, utleniania i redukcji alkacymetria. Jak sama nazwa wskazuje,
metali ciężkich na poziomie niedostępnym oraz kompleksowania. Analiza klasyczna alkacymetria opiera się na reakcjach kwas
dla metod klasycznych. Jeszcze lepsze efekty dzieli się na metody miareczkowe i wago-  zasada. Najprostszym, a jednocześnie
daje spektrometria mas z jonizacją w pla- we. Metody miareczkowe opierają się na najpowszechniej stosowanym przykładem
zmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS), gdyż dodawaniu do próbki  w obecności od- oznaczenia alkacymetrycznego jest ozna-
pozwala oznaczyć zawartość kilkudziesięciu powiednio dobranego wskaz
nika  odczyn- czenie zdolności wody do zobojętniania
pierwiastków przy użyciu minimalnych nika miareczkującego o ściśle określonym kwasów mineralnych, zwane przez nas
objętości próbek i na poziomie znacznie stężeniu, którego celem jest przereagowanie zasadowością. Wykonuje się również ozna-
przewyższającym możliwości atomowej z oznaczanym składnikiem. Wskaz
nik czenia kwasowości oraz zawartości dwu-
spektrometrii absorpcyjnej. natomiast ma nam pomóc w zaobserwo- tlenku węgla (rozpuszczony w wodzie CO2
Laboratorium | 3/2008
16
...w laboratorium
dysocjuje i tworzy kwas węglowy). Zasada często wykonywane w celu oznaczenia
tych oznaczeń jest taka sama  miareczko- tego składnika w wodzie i ściekach. Powód
wanie do zmiany zabarwienia fenoloftaleiny tego jest prosty  poziom oznaczalności
i oranżu metylowego. chlorków metodą miareczkową jest znacznie
Metoda miareczkowa ma jednak swo- niższy od wartości dopuszczalnych. W typo-
je ograniczenia. W barwnych wodach wych wodach powierzchniowych zawartość
i ściekach często niemożliwe jest okre- chlorków jest zwykle na poziomie kilkudzie-
ślenie zmian zabarwienia wskaz
ników, sięciu mg/dm3. Natomiast ustawodawca
a jedyną możliwą metodą oznaczenia dopuszcza ich zawartość w wodzie pitnej na
tych umownych wskaz
ników jest metoda poziomie aż 250 mg/dm3. Chlorki można
potencjometryczna z użyciem elektrody oznaczać przy wykorzystaniu chromatografii
pH-metrycznej. Jednakże wody powierzch- jonowej czy też elektroforezy kapilarnej. Jest
niowe, wodociągowe i podziemne na ogół to ekonomicznie uzasadnione w przypadku,
nie posiadają zabarwienia utrudniającego gdy oprócz chlorków oznaczamy jeszcze
wykonanie oznaczenia metodą miareczkową. inne aniony. Jeśli jednak interesuje nas
Ponadto elektrodę pH-metryczną należa- jedynie zawartość chlorków, a ponadto ich
łoby wykalibrować, co zwykle zajmuje od stężenia wielokrotnie przekraczają wartość
kilku do kilkunastu minut. Laborant jest kilkudziesięciu mg/dm3 (bardzo częsta sytu-
w stanie w tym czasie wykonać kilkanaście acja w wodach powierzchniowych i ściekach
oznaczeń metodą miareczkową. Poza tym aglomeracji katowickiej  patrz 5, 7), próba
pozostaje zagadnienie precyzji kalibracji ich bezpośredniego oznaczenia na chroma-
elektrody pH-metrycznej. Można niestety tografie może się zakończyć zniszczeniem
czasem trafić na kiepską partię roztworów kolumny chromatograficznej, a w najlep-
buforowych lub, co może się przydarzyć szym przypadku zmianą jej charakterystyki.
każdemu, przez przypadek zanurzyć elek- Ponadto wysoka zawartość chlorków (bę-
trodę do roztworu buforowego o innym dąca często w korelacji z kationami sodu)
odczynie bez wcześniejszego przepłukania często uniemożliwia przeprowadzenie analiz
i osuszenia szklanej membrany elektrody instrumentalnych.
pH-metrycznej. Skutkować to będzie Z uwagi na wysokie zasolenie już wiele
wadliwą kalibracją przyrządu, w związku razy każdy z nas stanął przed koniecznością
z czym pomiar odczynu będzie obarczony oznaczenia chlorków metodą miareczkową.
dużym błędem. I nawet jeśli błąd oznaczenia chlorków
Oznaczenie zasadowości wody, wyko- metodą miareczkową jest stosunkowo duży,
nywane metodą miareczkową, jest bez zawsze może posłużyć do przygotowania
wątpienia znacznie prostsze i szybsze od rozcieńczonej próbki (100-1000-krotnie)
pomiarów potencjometrycznych. Pamiętać i oznaczenia  z większym lub mniejszym
należy jedynie o regularnym sporządzaniu błędem  metodą chromatografii jonowej.
i sprawdzaniu roztworów miareczkujących Należałoby przy tym pamiętać, o ile zwięk-
 również i tu możemy trafić na partie sza się błąd oznaczenia przy kilkusetkrot-
odczynników złej jakości. Jednak istnieje nym rozcieńczeniu próbki.
wiele sposobów dokładnego sprawdzenia
stężeń roztworów miareczkujących, co po- Siarczany
zwoli nam uniezależnić się od producenta Powód oznaczania siarczanów metodą wa-
odczynników deklarującego ich najwyższą gową jest ten sam co w przypadku chlorków
jakość i w razie konieczności zastosować  dopuszczalne stężenia w wodzie przezna-
odpowiednie matematyczne, wynikające czonej do spożycia są wielokrotnie wyższe niż
z praw chemicznych, korekty wyników. w rzeczywistych próbkach środowiskowych
Alkacymetrię można również wykorzystać wód powierzchniowych i wodociągowych.
do oznaczenia rozpuszczonego dwutlenku Ponadto metoda wagowa oznaczania siarcza-
węgla. Związek ten ma tę wadę, że jego skład nów to również możliwość osiągnięcia grani-
bardzo szybko zmienia się w czasie. Naj- cy oznaczalności zbliżonej do nowoczesnych
prostszym i jednocześnie najpewniejszym metod instrumentalnych. W przypadku
sposobem na oznaczenie dwutlenku węgla bardzo wysokiej ich zawartości konieczne
jest oznaczenie miareczkowe w miejscu jest stosowanie znacznych rozcieńczeń przy
poboru próbki. próbie oznaczenia tych anionów metodami
instrumentalnymi. Postępując zgodnie z za-
Chlorki leceniami normy, możemy oznaczyć stężenie
Argentometryczne oznaczenie chlorków siarczanów w zakresie 10-5000 mg/dm3, co
(analiza miareczkowa strąceniowa) jest jest zupełnie wystarczające w przypadku
Laboratorium | 3/2008
17
17
...w laboratorium
wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Azot organiczny i azot Kjeldahla również przez ludzi. Zasada oznaczenia jest taka
Niestety sama procedura wykonania tegoż warto oznaczać metodą miareczkową. Azot sama jak powyżej. Sam proces analityczny
oznaczenia metodą wagową jest niezwykle zawarty w związkach organicznych w pierw- to również utlenienie zawartych w wodzie
czasochłonna, niemniej jednak możliwość szej kolejności trzeba z nich  uwolnić po- substancji organicznych, jednak przy zasto-
popełnienia większej pomyłki jest na ogół przez potraktowanie próbki odpowiednimi sowaniu innego utleniacza chemicznego.
minimalna. utleniaczami, a następnie przeprowadzić do Poziom oznaczalności tą metodą jest niższy
formy NH4+. niż w przypadku ChZTCr.
Twardość Kiedy mamy już roztwór zawierający
Tworzenie barwnych związków komplekso- jony amonowe, możemy oznaczyć te formy Substancje ekstrahujące się
wych, czyli kompleksometria, to również azotu metodami instrumentalnymi. Należy eterem naftowym
jedna z dziedzin analizy miareczkowej. jednak pamiętać, że nigdy nie oddestylujemy Kolejny przykład oznaczenia z grupy kla-
Oznaczenia kompleksometryczne nadal dokładnej objętości próbki w kolejnych sycznej analizy ilościowej to tzw. ekstrakt
są powszechnie wykorzystywane, przede powtórzeniach. Próbkę za każdym razem eterowy, czyli suma substancji organicznych
wszystkim do oznaczenia zawartości soli należałoby rozcieńczać do określonej obję- (pochodzenia naturalnego lub antropo-
wapnia i magnezu w wodzie, czyli twardości tości, a następnie poddać analizie. Metoda genicznego) możliwa do wyizolowania
wody. Wapń i magnez oraz związane z nimi miareczkowa  zarówno w przypadku amo- z próbki wody za pomocą eteru naftowego.
węglany, kwaśne węglany i inne aniony łatwo niaku, jak i azotu organicznego i Kjeldahla Eter jest organicznym rozpuszczalnikiem,
oznaczyć metodą chromatografii jonowej.  pozbawiona jest tej wady, gdyż objętość w którym bardzo dobrze rozpuszczają się
Również AAS i ICP znajdują zastosowanie zużywanego odczynnika miareczkującego wszelkie tłuszcze, substancje ropopochod-
w oznaczeniu wapnia i magnezu. Po co (roztwór wodorotlenku sodowego) nie jest ne (w tym WWA). Jest lżejszy od wody,
jednak komplikować sobie pracę, gdy tak bardzo zależna od objętości oddestylo- a ponadto nie ulega w niej rozpuszczaniu.
mamy do dyspozycji sprawdzoną metodę wanej próbki. Tym sposobem nie oznaczymy oczywiście
miareczkową z wersenianem dwusodowym zawartości poszczególnych substancji or-
(EDTA). Ponadto ani wapń, ani magnez nie Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ganicznych (często nie jest to konieczne),
są zanieczyszczeniami wody, tylko mikroele- Nadal wszystkie oczyszczalnie ścieków są a ekstrakcja sumy tych składników i tak
mentami niezbędnymi w prawidłowej diecie zobligowane do oznaczania w ściekach wiele nam mówi o zanieczyszczeniu.
człowieka, więc znacznie niższe poziomy oczyszczonych wartości chemicznego Metodą chromatografii gazowej można
oznaczalności tych pierwiastków znajdują zapotrzebowania tlenu (ChZT). Jest to również oznaczyć zawartość substancji
jedynie zastosowanie w wodach kotłowych, zawartość substancji ulegających utlenieniu ekstrahujących się eterem naftowym, z po-
technologicznych i ultraczystych wodach silnymi utleniaczami chemicznymi, czyli działem na konkretne związki organiczne.
wykorzystywanych w laboratoriach i far- zawartość związków organicznych. Głów- Jeśli jednak nie interesuje nas zawartość po-
maceutyce. nym pierwiastkiem wchodzącym w skład szczególnych węglowodorów czy substancji
wszystkich związków organicznych jest ropopochodnych, oznaczenie sumy sub-
Azot organiczny, amonowy i Kjeldahla węgiel. Zawartość węgla organicznego jest stancji organicznych jest z ekonomicznego
Azot amonowy występuje w wodzie w formie możliwa do wyznaczenia w analizatorach punktu widzenia uzasadnione. Wykonanie
jonowej NH4+. Jego ilościowe oznaczenie nie TOC. Zajęcie równie łatwe, co przyjem- jest dość pracochłonne, jednak sprzęt do
nastręcza większych trudności dla chroma- ne (2, 3). W jaki sposób jednak zachęcić tego używany stanowi wyposażenie większo-
tografu jonowego. Również bez żadnych podmioty odpowiedzialne za kontrolę ści laboratoriów  rozdzielacz, eter naftowy,
problemów możemy oznaczyć go metodami pracy oczyszczalni do oznaczenia węgla waga analityczna i wyparka.
kolorymetrycznymi (np. z odczynnikiem organicznego, jeśli ustawa wymaga od nich
Nesslera). Cóż jednak zrobić w sytuacji, gdy monitorowania wskaz
nika ChZT? Sposób Sucha pozostałość,
próbka ścieków zawiera wysokie stężenia jest jeden  oznaczyć ten wskaz
nik innymi pozostałość po prażeniu, zawiesina
zawiesiny, a na domiar złego można wyczuć metodami. A do wyboru mamy metodę Istnieją jeszcze takie składniki, których bez
charakterystyczny zapach siarkowodoru? fotometryczną i miareczkową. Metoda metod klasycznej analizy ilościowej nie da
Chromatografia jonowa odpada  w końcu fotometryczna jest zdecydowanie mniej się w żaden sposób oznaczyć metodami
w ściekach należy oznaczyć całkowity azot, skomplikowana; aby ją zastosować, należy instrumentalnymi. Do tej grupy wskaz
ników
a nie tylko rozpuszczony (próbki, zanim zakupić odpowiednie odczynniki, których zaliczyć można oznaczenie suchej pozo-
zostaną podane na kolumny chromatogra- skład z reguły jest pilnie strzeżoną tajemnicą stałości czy pozostałości po prażeniu (za-
ficzne, są sączone przez filtr membranowy producenta, a cena wielokrotnie wyższa od wartość związków lotnych i mineralnych).
0,45 µm). Oznaczenie fotometryczne z od- ich rzeczywistej wartoÅ›ci (pomijajÄ…c fakt nie Parametry te sÄ… normowane w wodach
czynnikiem Nesslera również nie wydaje się zawsze najlepszej jakości poszczególnych powierzchniowych i przeznaczonych do
najlepszym rozwiązaniem  mętność próbki torebek z odczynnikami). spożycia przez ludzi. Szczególnie istotne są
spowoduje znaczne zawyżenie wyników. Oznaczenie ChZTCr metodą miareczkową, natomiast w przypadku wód technologicz-
Obecność siarczków dodatkowo podwyższy w zależności od molowości roztworu soli nych przeznaczonych do celów kotłowych.
wynik oznaczenia, gdyż związki te również Mohra i mieszaniny utleniającej, może Oznaczenia są dość czasochłonne, ale moż-
reagują z odczynnikiem Nesslera. Jednym ze być wykonywane zarówno w wodzie, jak liwe do wykonania w każdym laboratorium.
sposobów oznaczenia amoniaku jest metoda i ściekach. ChZTMn, bardziej znane jako Potrzebne do tego są: łaz
nia wodna, parow-
miareczkowa po uprzednim oddestylowaniu utlenialność, jest parametrem normowanym niczki, suszarka, piec laboratoryjny, waga
z próbki. w wodach przeznaczonych do spożycia analityczna i& odrobina cierpliwości.
Laboratorium | 3/2008
18
...w laboratorium
Oznaczenie zawiesiny ogólnej to również nieczyszczeń wody oraz ścieków oznaczana fizycznego sygnału wygenerowanego przez
bezpośrednie zważenie materiału  wyizolo- za pomocą spektrofotometrów może być oznaczaną substancję (np. wysokość czy też
wanego z próbki. W wersji najprostszej z powodzeniem wykonywana w cylindrach powierzchnia piku, absorbancja).
to różnica suchej pozostałości z próbki Nesslera. Dotyczy to np. związków azotu Dla przykładu oznaczanie wspomnianych
wody nie sączonej i sączonej. W postaci i fosforu, krzemionki, chloru, manganu czy już jonów amonowych  metoda klasyczna
bardziej wyrafinowanej można wykorzy- żelaza. I choć ludzkie oko nie zawsze bywa to metoda miareczkowa, natomiast technika
stać sączki bibułowe, z włókna szklanego tak precyzyjne jak układy elektroniczne, instrumentalna to najczęściej chromatogra-
bÄ…dz
celulozowe, stosowane powszechnie często nawet ta precyzja wystarcza do prze- fia jonowa czy też metoda spektrofotome-
w laboratoriach mikrobiologicznych (4). prowadzenia zadowalajÄ…cego oznaczenia. tryczna.
Zawsze jednak konieczna jest suszarka
i waga analityczna. Przygotowanie próbek Uwagi końcowe
Najwięcej czasu każdemu pracownikowi la- Obraz współczesnego analityka laborato-
Cylindry Nesslera boratorium zajmuje właściwe przygotowanie ryjnego nie odbiega znacząco od obrazu
Nieocenionym sprzętem w laboratorium były i spreparowanie próbki, w której wykony- informatyka otoczonego przez nowoczesny
i są cylindry Nesslera. Oznaczenia z ich wy- wane jest oznaczenie. Dość powiedzieć, że sprzęt komputerowy. Obecnie praca w la-
korzystaniem nie są zaliczane do klasycznej ten etap jest najważniejszy w całym toku boratorium to przeglądanie tzw. bibliotek
analizy ilościowej, jednak z uwagi na długą analitycznym. Ale co się okazuje  otóż i interpretowanie setek pików na ekranie
historię tego typu analiz i brak konieczności przygotowanie próbek laboratoryjnych do monitora. Ale czy te cyfrowe zapisanie
posiadania skomplikowanej aparatury warto analiz instrumentalnych niewiele różni się reakcji chemicznych byłoby kiedykolwiek
je krótko omówić. Zgodnie z prawem Lam- od ich przygotowania do oznaczeń meto- możliwe bez sięgnięcia do podstawowych
berta-Beera stężenia wielu barwnych związków dami klasycznymi. Często różnice widać praw rządzących Wszechświatem? Czy jaki-
chemicznych są w szerokim zakresie stężeń dopiero przy ostatnim etapie oznaczenia kolwiek sprzęt komputerowy jest w stanie
wprost proporcjonalne do ilości pochłaniane-  w analizie klasycznej sygnałem anali- zastąpić wieloletnie doświadczenie pracow-
go światła czy też intensywności zabarwienia. tycznym jest masa oznaczanego składnika nika laboratorium analitycznego?
Zasada ta wykorzystywana jest we wszystkich lub objętość roztworu miareczkującego. Tym niemniej jednak w analizie klasycznej
spektrofotometrach, w aparatach atomowej Natomiast w analizie instrumentalnej coraz częściej z pomocą przychodzi elek-
spektrometrii absorpcyjnej czy analizatorach stężenie substancji, czyli sygnał analitycz- tronika. Od wielu lat dostępne są na rynku
węgla. W praktyce większość składników i za- ny, określane jest na podstawie wielkości biurety elektroniczne oraz mikrobiurety,
...w laboratorium
zwolnieni jesteśmy więc z konieczności przy- ryjnego, pipety różnej objętości, kilka biuret, Na koniec jeszcze wyjaśnienie, dlaczego
gotowywania roztworów miareczkujących zestaw do destylacji z parą wodną, cylindry podjęto się tematu klasycznej analizy ilo-
poprzez dokładne odważanie substratów na Nesslera, kuchenkę elektryczną, piec labo- ściowej. Wiele oznaczeń, które na co dzień
wagach analitycznych. Również w konstruk- ratoryjny, suszarkę, łaz
niÄ™ wodnÄ…, zestaw do wykonujÄ™, to oznaczenia instrumentalne.
cji wag zaszły zmiany  tradycyjne wagi już przygotowania wody redestylowanej, eksykato- Jednak z uwagi na próbki o obciążonej
dawno ustąpiły miejsca bardzo precyzyjnym ry, tygle, parownice, standardowe odczynniki matrycy, z jakimi często ma się do czynienia
urządzeniom wyposażonym w układy elek- chemiczne oraz rzecz najważniejszą  wagę w warunkach silnej antropopresji Górno-
troniczne. Zmiany te mają usprawnić i przy- analityczną. Przyda się też instalacja gazowa, śląskiego Okręgu Przemysłowego, chętnie
spieszyć tok analizy, jednak nie są w stanie niezbędne są również: odpowiednia wentyla- sięgam po stare i przez dziesięciolecia spraw-
zastąpić  elementu ludzkiego . cja (dygestorium), bieżąca woda i instalacja dzone techniki oznaczeń. Tym chętniej, im
Klasyczna analiza ilościowa nie jest je- elektryczna. Tym sposobem możemy stworzyć więcej problemów sprawia próbka poddana
dynie sposobem na rozpoczęcie przygody całkiem niez
le wyposażone laboratorium, speł- analizom metodami instrumentalnymi.
z laboratorium analitycznym. Stanowi ona niajÄ…ce swoje zadania nie tylko na uczelni czy
dobrą podstawę, aby móc podjąć pracę w szkole średniej, ale mogące z powodzeniem Piśmiennictwo
z nowoczesną aparaturą pomiarowo-ba- prowadzić badania monitoringowe i naukowe 1. Bodzek M., Bohdziewicz J., Konieczny K.,
dawczą. Obsługi aparatury laboratoryjnej z zakresu inżynierii i ochrony środowiska oraz Tanistra I.: Ćwiczenia laboratoryjne z chemii dla
można nauczyć się bez znajomości praw analityki środowiskowej. Koszty takiej pra- kierunku studiów Inżynieria i Ochrona Środowi-
chemicznych, jednak nie da się zrozumieć cowni nie są małe  liczy się je w dziesiątkach ska. Część II, Klasyczna analiza ilościowa. Wyd.
zachodzących procesów, a tym samym pra- tysięcy zł, jednak jest to niewielka część kwoty, Pol. Śl., 1997.
widłowo ocenić wyników, bez sięgnięcia do jaką należy wydać na zakup np. chromatografu 2. Nocoń W.: Oznaczanie węgla organicznego
podstaw analityki laboratoryjnej. jonowego czy analizatora węgla organicznego,  uwagi ogólne.  Laboratorium  Przegląd
Pomimo szeroko stosowanych technik które są w stanie wykonać jedynie część Ogólnopolski , 2007, 7-8.
analizy instrumentalnej niektóre grupy analiz. Ponadto większość wyposażenia takiej 3. Nocoń W.: Oznaczanie węgla organicznego
związków nadal z powodzeniem możemy pracowni i tak jest niezbędna przy analizie w wodach powierzchniowych.  Laboratorium
oznaczać metodami klasycznymi. Bywają instrumentalnej.  Przegląd Ogólnopolski , 2007, 4.
również przypadki, że analityka klasyczna jest Pamiętajmy jeszcze o& zasadach optyki 4. Nocoń W.: Oznaczanie zawiesiny ogólnej  me-
jedyną możliwą do zastosowania metodyką (błąd paralaksy często mający duży wpływ toda z wykorzystaniem filtrów membranowych.
oznaczeń składników próbek środowiskowych. na dokładność metod miareczkowych)  Laboratorium  Przegląd Ogólnopolski ,
Ponadto nic tak nie uczy szerokiego spojrzenia i specyficznych osobniczych właściwościach 2006, 11.
na problemy analityki oraz przysłowiowej ludzkiego oka. Dla przykładu  dla jednego 5. Nocoń W., Kostecki M.: Hydro-chemical cha-
chirurgicznej precyzji i dokładności przy kolor pomarańczowo-czerwony osiąga oranż racteristic of the Czarniawka River. Arch. Ochr.
sporządzaniu odczynników i roztworów metylowy po dodaniu powiedzmy 3,5 cm3 Środ., vol. 31, 2005, 2.
wzorcowych, jak klasyczna analiza ilościowa. kwasu solnego, a dla osoby stojącej obok 6. Nocoń W., Kostecki M.: Hydro-chemical
Choć jest coraz powszechniej wypierana przez ten kolor pojawi się po dodaniu kolejnych characteristic of the Bytomka River. Arch. Ochr.
metody instrumentalne, nadal zajmuje istotne dwóch czy trzech kropli kwasu (0,1 cm3). Środ., vol. 31, 2005, 1.
miejsce w analityce środowiskowej. Aby zminimalizować błędy wynikłe z tego 7. Nocoń W., Kostecki M., Kozłowski J.: Cha-
Aby założyć laboratorium analityczne wy- powodu, analizę miareczkową zawsze wyko- rakterystyka hydrochemiczna Kłodnicy. Ochrona
starczy zaopatrzyć się w zestaw szkła laborato- nuje jedna osoba. Środowiska, 2006, 3.