BEZPIECZEC
STWO PRACY 4/2008
Ocena energetyczna budynków
Ocena
energetyczna
budynków
według dyrektywy 2002/91/WE
według
dyrektywy
2002/91/WE
dr inż. ANNA BOGDAN
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Jakość środowiska wewnętrznego w budynku wiąże się z jego charakterystyką energetyczną. Od 1 stycznia 2009 r.
 Państwowy Instytut Badawczy
wszystkie nowo powstające budynki, a także niektóre termomodernizowane powinny, przed oddaniem do użytko-
wania, uzyskać świadectwo energetyczne określające klasę zużycia energii na cele eksploatacji budynku w stosunku
do jakości środowiska wewnętrznego, obejmującego jakość powietrza (stężenie zanieczyszczeń, zapachy itp.) oraz
środowisko cieplne.
Niniejszy artykuł powstał w celu przybliżenia czytelnikom zmian wynikających z wprowadzenia dyrektywy 2002/91/WE,
której celem jest promocja poprawy jakości energetycznej budynków, przy uwzględnieniu typowych dla danego kraju
zewnętrznych i wewnętrznych warunków klimatycznych, dzięki czemu możliwe będzie zredukowanie globalnego
zużycia energii, a tym samym spadek poziomu emisji gazów cieplarnianych.
Energetic assessment of buildings according to Directive 2002/91/EC
Indoor air quality in a building is related to its energetic characteristic. As of January 1, 2009 all newly constructed build-
ings and some thermomodernized ones will have to obtain energy certificates defining the class of energy consumption
in the energy performance of the building regarding indoor air quality (concentration of pollutants, odour, thermal
comfort, etc.). This paper s aim is to explain changes connected with Directive 2002/91/EC.
dla danego kraju zewnętrznych i wewnętrz-  budynki mieszkalne wykorzystywane
Wstęp
nych warunków klimatycznych [1], dzięki krócej niż 4 miesiące w roku
Energia cieplna oraz elektryczna są w więk-
czemu możliwe jest zredukowanie globalnego  wolno stojące budynki o powierzchni
szości krajów wytwarzane konwencjonalnie
użytkowej mniejszej niż 50 m2.
zużycia energii, a tym samym spadek poziomu
przy wykorzystaniu paliw kopalnianych. Z bie-
Równocześnie z wdrożeniem dyrektywy
emisji gazów cieplarnianych. Wprowadzenie
giem lat nie przybywa złóż paliw, natomiast
2002/91/UE [1] prowadzone sÄ… prace nad im-
dyrektywy wiąże się z wdrożeniem regulacji
wzrasta zużycie energii, a także zanieczyszcze-
plementacjÄ… zestawu norm wspomagajÄ…cych.
w następujących kwestiach [1]:
nie środowiska wywołane emisją produktów
Określą one metody projektowania, budowy
 opracowania metodologii określania
spalania do atmosfery. Wytwarzana energia
oraz oceny jakości energetycznej budynku.
zintegrowanej charakterystyki budynku
w 40% wykorzystywana jest w sektorze
Zestaw norm CEN-EPBD dotyczÄ…cych tych
 zastosowania minimalnych wymagań
budownictwa mieszkaniowego i użyteczności
zagadnień składa się z 43 dokumentów, które
energetycznych do nowych budynków
publicznej. Mając na względzie uregulowanie
podzielono na następujące grupy według
 wprowadzenia świadectwa energetycz-
zużywania tej energii, wprowadzono dyrek-
ich przeznaczenia [3]:
nego dla budynków
tywy:
1) dotyczące fizyki budowli (określające
 2002/91/UE Parlamentu Europejskiego  rozpatrzenia ekonomicznie uzasadnio-
metody obliczeniowe wymiany ciepła przez
i Rady Europy z dnia 16 grudnia 2002 r. doty- nych przedsięwzięć oszczędzania energii
wentylacjÄ™ i przenikanie, temperaturÄ™ obli-
czącą charakterystyki energetycznej budynków  regularnych kontroli i doradztwa w celu
czeniowÄ… w odniesieniu do okresu letniego
(EPBD) [1]
usprawnienia kotłów/z
ródeł ciepła i systemów
i zimowego, zyski ciepła od nasłonecznienia,
 Rady 93/76/EWG z dnia 13 września
ogrzewania, chłodzenia oraz klimatyzacji.
wyznaczanie ilości energii potrzebnej do ogrza-
1993 r. dotyczÄ…cÄ… ograniczenia emisji ditlenku
Niektóre wymagania tej dyrektywy zostały
nia i chłodzenia budynku),
węgla (SAVE).
wprowadzone do prawa polskiego ustawÄ…
2) opisujÄ…ce i charakteryzujÄ…ce instalacje
Oba te dokumenty majÄ… na celu wypromo-
zmieniajÄ…cÄ… ustawÄ™  Prawo budowlane [2].
wentylacji i klimatyzacji,
wanie oszczędności w zużyciu energii w budyn-
Z obowiązku posiadania świadectwa ener-
3) dotyczące urządzeń do ogrzewania
kach we Wspólnocie Europejskiej. Są one istot-
getycznego sÄ… zwolnione [1]:
pomieszczeń i wewnętrznych instalacji cie-
ne również dla rozwoju niekonwencjonalnych
 budynki i budowle zabytkowe lub takie,
płej wody użytkowej (cwu), tj.: sprawności
metod pozyskiwania energii i upowszechniania
w których ingerencja w konstrukcję mogłaby
wytwarzania ciepła, wewnętrznych instalacji
korzystania ze z
ródeł odnawialnych.
zmienić ich wygląd i charakter
ciepłej wody, systemów niskotemperaturowe-
 budynki użytkowane jako świątynie lub
go ogrzewania i chłodzenia zintegrowanych
Dyrektywa 2002/91/UE (EPBD)
inne miejsca kultu religijnego
z elementami konstrukcyjnymi budynku,
4) dokumenty pomocnicze (instalacje
Celem wprowadzenia tej dyrektywy  budynki wznoszone na okres krótszy
jest promocja poprawy jakości energetycznej niż 2 lata (np. magazyny, warsztaty, budynki oświetleniowe, kontrola i automatyzacja
budynków (& ) przy uwzględnieniu typowych rolnicze) obsługi budynków, klasyfikacja warunków
4
BEZPIECZEC
STWO PRACY 4/2008
nie może być prowadzona wyłącznie na pod-
stawie oceny zużycia energii. Wraz z tą oceną
ów
w widocznym miejscu w budynku powinny być
umieszczone informacje dotyczące jakości śro-
dowiska wewnętrznego, lub np. bieżącej tem-
peratury powietrza. Propozycje przedstawiono
na rys. 2. oraz w tab. 2. i 3. (str. 6.) [5].
Połączenie informacji o zużyciu energii
wraz z danymi dotyczącymi jakości środowiska
wewnętrznego zostało stanowczo podkreślo-
ne w dyrektywie 2002/91/UE [1], po to, aby
nie dopuścić do nadmiernego ograniczenia
zużycia energii kosztem zdrowia osób prze-
Rys. 1. Rozkład zużycia energii w budynkach (na podstawie Electronic Energy Buildings Directive),
(http://www.eebd.org/index.jsp)
bywajÄ…cych w budynku.
Fig. 1. Distribution of energy consumption in buildings (on the basis of the Electronic Energy Buildings Directive),
Świadectwo nie jest związane z właści-
(http://www.eebd.org/index.jsp)
cielem budynku lub nabywcÄ…, lecz stanowi
załącznik do książki obiektu budowlanego.
klimatycznych panujących w budynku, eko- budynku (np. ogrzewania, ciepłej wody, klima-
Åšwiadectwo energetyczne jest przygotowy-
nomiczna ocena zrównoważonego wykorzy- tyzacji i oświetlenia):
wane przez wykwalifikowanego eksperta
stania energii)
 w przypadku obiektu nowo wznoszonego
5) dotyczące kontroli urządzeń oraz
na podstawie charakterystyki energetycznej
instalacji grzewczych, chłodniczych i wenty-
budynku określonej w projekcie budowlanym,
lacyjnych,
a dla istniejącego, jeśli nie ma dokumentacji
EP = EP + EP + EP + EP
6) dotyczące sposobów przedstawiania
bud. istn. ogrzew. klimat. oświetl. cwu
projektowej, jest opracowywane w wyniku
charakterystyki energetycznej i świadectw
inwentaryzacji [4].
Wskaz
niki dotyczące ogrzewania, ciepłej
energetycznych budynków, ogólnego zużycia
Świadectwo energetyczne jest ważne przez
energii, energii pierwotnej i emisji CO , szaco- wody, klimatyzacji i oświetlenia (analizowa-
2
10 lat. Jeżeli po tym czasie w budynku nie zo-
nego w przypadku budynków użyteczności
wania ilości zużytej energii oraz definicji klas
stanie przeprowadzona modernizacja lub też
publicznej) wyrażają porównanie z budynkiem
energetycznych.
nie nastąpi zmiana wymagań w zakresie stan-
referencyjnym:
dardu energetycznego budynków, zadaniem
 w odniesieniu do ogrzewania i wentylacji
Åšwiadectwo energetyczne
audytora energetycznego będzie potwierdze-
jest to wskaz
nik całkowitego zapotrzebowania
Jednym z wymagań, jakie stawia dyrek-
nie aktualności tego świadectwa i przedłużenie
na energiÄ™ odniesiony do 1 m2 powierzchni
tywa 2002/91/UE [1] jest opracowanie dla
jego ważności na kolejne 10 lat.
budynku
nowo powstającego budynku świadectwa
Ocena energetyczna budynku przynosi
 w odniesieniu do przygotowania ciepłej
jakości energetycznej. Jak wynika z charakte-
korzyści zarówno nabywcom nowych domów
wody jest to wskaz
nik energii na podgrzanie
rystyki przedstawionej na rys. 1. ponad połowa
i mieszkań, którzy w sposób świadomy mogą
1 m3 wody
ilości energii wykorzystywanej do eksploatacji
 w odniesieniu do oświetlenia jest to śre- podjąć decyzję o zakupie znając przewidy-
budynku jest przeznaczana do utrzymania
dnioważony wskaz
nik mocy urządzeń oświe- wany koszt ogrzewania i jakość techniczną
odpowiedniego środowiska wewnętrznego, tj.
tleniowych odniesiony do 1 m2 powierzchni budynku, jak i przedsiębiorcom budowlanym
ogrzewania, chłodzenia i wentylacji.
budynku. oraz deweloperom, motywujÄ…c ich do projek-
Do określania charakterystyki energe-
Dążenie do minimalizacji zużycia energii towania budynków lepszej jakości. Świadectwo
tycznej budynku stosuje się metodę zależną
podczas eksploatacji budynku może prowa- energetyczne jest jednocześnie dokumentem
od regionów i uwzględniającą zarówno
dzić do zaniedbań w jakości środowiska we- potwierdzającym obiektywną oceną jakości
izolacyjność materiałów, z których wykonana
wnętrznego, dlatego dyrektywa [1] stanowi, iż
budynku pod względem zapewnienia niskiego
jest konstrukcja budynku, jak i inne elementy
ocena charakterystyki energetycznej budynku
zużycia energii, a tym samym zmniejszonego
budynku wpływające znacząco na zużycie
niekorzystnego oddziaływania na środowisko,
Tabela 1
energii: klimatyzacjÄ™ i wentylacjÄ™, ogrzewanie
w tym obniżonej emisji CO do atmosfery.
2
KRYTERIA KLASYFIKACJI ENERGETYCZNEJ BUDYNKU
oraz oświetlenie. Klasę energetyczną budynku
Możliwość uzyskania tych pozytywnych
Criteria of building energy classification
wyznacza się przez porównanie parametrów
efektów była podstawą wprowadzenia oceny
budynku ocenianego do parametrów obiektu
Klasa energetycznej budynków w takich krajach,
Wskaz
nik charakterystyki
referencyjnego, którego standard został opi-
energetyczna
jak USA, Kanada, Wielka Brytania, Niemcy,
energetycznej EP
budynku
sany w rozporzÄ…dzeniu ministra infrastruktury
Dania i Austria.
EP d" 0,25 A
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać 0,26 < EP d" 0,5 B
Inne wymagania dyrektywy
budynki i ich usytuowanie.
0,51 < EP d" 0,75 C
Jak wspomniano, dyrektywa 2002/91/UE
Wprowadzono 7 klas energetycznych
0,76 < EP d" 1,0 D
budynków (od A do G), wg zakresów przedsta- [1] wprowadza również obowiązek cyklicz-
Budynek referencyjny EP = 1, klasa D
wionych w tabeli 1. Wskaz
nik charakterystyki nej kontroli działania kotłów i kotłowni oraz
1,01 < EP d" 1,25 E
energetycznej  EP określany jest jako suma instalacji wentylacji i klimatyzacji. Zgodnie
1,26 < EP d" 1,50 F
wszystkich wskaz
ników cząstkowych zużycia z art. 8 [1] wymagana jest okresowa kontrola
EP e" 1,51 G
energii w całkowitym bilansie energetycznym kotłów [5]:
5
BEZPIECZEC
STWO PRACY 4/2008
 sprawdzenie strategii działania systemu:
porównanie mocy urządzeń i aktualnego za-
Budynek o bardzo małym Budynek
A X X
zużyciu energii oraz idealny potrzebowania na energię chłodniczą; spraw-
o dość niskim poziomie
dzenie schematów czasu działania systemu;
B
jakości środowiska
sprawdzenie nastaw i układu automatycznej
wewnętrznego
Budynek o małym
C X
regulacji; sprawdzenie zasadności realizacji
zużyciu energii oraz
o dobrym poziomie
procesów obróbki powietrza; weryfikacja
D
jakości środowiska
parametrów obliczeniowych powietrza; spraw-
wewnętrznego
E X dzenie efektywności systemu wentylacji
Budynek o dużym
zużyciu energii oraz  wskazania dla użytkownika, które po-
F
o bardzo wysokim
winny zawierać: uwagi dotyczące stanu tech-
poziomie jakości
nicznego instalacji i możliwych usprawnień;
G
środowiska
wewnętrznego możliwości zastosowania alternatywnego
J I H G F R D C B A
z
ródła chłodu; wskazanie bardziej efektyw-
nego systemu; ocenÄ™ komfortu zapewnianego
Rys. 2. Informacja o klasie energetycznej budynku z uwzględnieniem warunków środowiska wewnętrznego
przez system.
w stosunku do zużycia energii
Wszystkie elementy należy oceniać pod
Fig. 2. Information based upon indoor conditions versus energy consumption
kątem możliwości ograniczenia zużycia energii
oraz emisji CO do środowiska.
Tabela 2 2
INFORMACJA O KLASYFIKACJI ÅšRODOWISKA CIEPLNEGO WG PN-EN 15251:2007
Information on the classification of the thermal environment according to PN-EN 15251:2007 Podsumowanie
Kryteria oceny Wprowadzenie do praktyki projektowej
Kategoria budynku Kryterium projektowe
środowiska wewnętrznego
wymagań norm wspierających dyrektywę
Warunki termiczne w zimie II 20 ÷ 24 oC
2002/91/UE [1] stanowi wyzwanie zarówno
Warunki termiczne w lecie III 22 ÷ 27 oC dla inwestorów, jak i dla projektantów instalacji
wewnętrznych w budynku, jednakże sytuacja
500 ppm powyżej stężenia
Wskaz
nik jakości powietrza CO2 II
w powietrzu zewnętrznym
na świecie wymogła wprowadzenie działań
Intensywność wentylacji II 1 l/sm2
zmniejszających ilości zużywanej energii na cele
Oświetlenie Em >500 lx, UGR < 19, 80 < Ra budownictwa, które powinny obejmować:
zmniejszanie ilości strat ciepła w budynkach
Hałas w pomieszczeniu < 35 dB(A)
Środowisko akustyczne Hałas przenikający z zewnątrz
(przez stosowanie odpowiednich rozwiązań
< 55 dB(A)
architektonicznych i technologicznych), wy-
UGR  wskaz
nik olśnienia; lx  poziom natężenia oświetlenia; Ra  współczynnik oddawania kolorów [7]
korzystywanie promieniowania słonecznego
jako z
ródła ciepła i oświetlenia w budynkach,
Tabela 3
wykorzystywanie odnawialnych z
ródeł ciepła
INFORMACJA O WIELKOŚCI ZUŻYCIA ENERGII W CYKLU ROCZNYM W STOSUNKU DO KLASY ŚRODOWISKA
(woda, wiatr, biomasa) przy jednoczesnym
WEWNĘTRZNEGO [7]
zapewnieniu komfortu użytkownikom prze-
Information on annual energy consumption [7]
bywajÄ…cym w pomieszczeniach.
%
5 7 68 20
czasu
Åšrodowisko termiczne
klasa IV III II I
%
7 7 76 10
PIÅšMIENNICTWO
Jakość powietrza
czasu
wewnętrznego
[1] Directive 2002/91/EC of European Parliament
klasa IV III II I
and the Council of 16 December 2002 on the Energy
Performance of the Buildings.
[2] Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy
 na paliwa stałe, ciekłe i gazowe o mocy umieszczona na tabliczce znamionowej kotła.
 Prawo budowlane (DzU nr 191 poz. 1373)
cieplnej nominalnej większej niż 20 kW, lecz
Na podstawie takiej kontroli powinno być
[3] Materiały informacyjne ze strony http://www.
nie większej niż 100 kW  raz na 10 lat
wydane zalecenie wymiany kotła albo jego mo-
buildingsplatform.eu/
 na paliwa stałe, ciekłe o mocy cieplnej
dernizacji lub też aprobata stanu istniejącego.
[4] RozporzÄ…dzenie Ministra Infrastruktury z dnia
nominalnej większej niż 100 kW  co 2 lata
W art. 9 [1] ustanowiono obowiÄ…zek regularnej
21 stycznia 2008 r. w sprawie przeprowadzania szkolenia
 na paliwa gazowe o mocy cieplnej nomi-
oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie
kontroli systemów klimatyzacji o efektywnej
do sporządzania świadectwa charakterystyki ener-
nalnej większej niż 100 kW  co 4 lata.
nominalnej mocy większej niż 12 kW. Kontrola
getycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części
Zakres kontroli powinien obejmować
powinna się odbywać co najmniej raz na 5 lat. budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-
oceny: stanu technicznego kotła; efektyw-
-użytkową (DzU nr 17, poz. 104).
Zgodnie z wymaganiami dyrektywy zakres
ności spalania; wielkości kotła w stosunku
[5] A. Wiszniewski Wymagania Dyrektywy 2002/91/EC
kontroli powinien obejmować [4]:
do rzeczywistych potrzeb oraz sporządzenie dotyczące inspekcji kotłów i systemów grzewczych.
 ocenÄ™ stanu technicznego w zakresie:
 Materiały Budowlane 1/401/2006
protokołu zawierającego ewentualne zalecenia
szczelności instalacji; stanu izolacji cieplnych;
[6] M. Mijakowski Inspekcja systemów klimatyzacji
wraz z oceną ich efektywności ekonomicznej
zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 2002/91/EC.
czystości powierzchni wymiany ciepła; czysto-
[5]. Oprócz okresowych kontroli przewiduje
 Materiały Budowlane 1/401/2006
ści mikrobiologicznej instalacji; zużycia energii
się również jednorazową kontrolę instalacji
[7] J. Sowa Jak poprawić jakość powietrza w pomiesz-
do napędu sprężarek, pomp, wentylatorów
ogrzewczych, w których pracują kotły starsze
czeniach obniżając jednocześnie zużycie energii?
niż 15-letnie, przy czym decydująca jest data chłodzących skraplacze itp. Materiały z AirAcademy, Warszawa 2008
6