DSC03241 (3)

kowane formy działania językowego obejmują cały obszar mowy, także komunikację potoczną. Ideę tę podjęła w Polsce Anna Wierzbicka (Dobrzyńska, Janus, 1983).

Gatunki mowy to utrw alone w społecznym obiegu schematy działań językowych — o mniej lub bardziej zdeterminowanej budowie. Gatunki rozwijają się w- obrębie różnych stylów funkcjonalnych, jak styl oficjalny (urzędowy ), styl naukowy czy styl potoczny. Każdy z tych stylów operuje właściwym sobie, zróżnicowanym repertuarem gatunków. Gatunki stylu naukowego to np. artykuł, traktat, wykład, referat, recenzja. W stylu urzędowym funkcjonują m.in. takie gatunki, jak podanie, oświadczenie, upoważnienie, kwestionariusz, okólnik, wezwanie, zawiadomienie, obwieszczenie. Do stylu publicystycznego należą: reportaż, artykuł wstępny, wy wiad, recenzja itd. Najbardziej efemeryczne wydają się formy zachowań językowych występujące w mowie potocznej, ale i tam dadzą się wyróżnić pewne schematy wypowiedzi, takie jak prośba, odmowa, skarga, podziękowanie, przeprosiny, komplement, ostrzeżenie itd.

Niektóre gatunki występują w różnych stylach w postaci wyspecjalizowanych wariantów, np. recenzja naukowa i recenzja teatralna w publicystyce; list prywatny, będący formą komunikacji potocznej i list urzędowy (np. list gratulacyjny). Bogactwo tych form komunikacyjnych i ich odmian zdeterminowane jest rozwojem życia społecznego i wielością jego płaszczyzn.

Gatunki mowy należą do podstawowego kulturowego wyposażenia człowieka - do jego kompetencji komunikacyjnej. Przyswajając sobie język, człowiek uczy się jednocześnie występowania w różnych rolach komunikacyjnych i opanowuje różne formy wypowiedzi służące rozmaitym celom. Staje się sprawnym użytkownikiem bogatego repertuaru form wypracowanych przez daną społeczność w toku jej historycznego rozwoju-

Dla teoretyka tekstu gatunki mowy stanowią empiryczny materiał do obserwacji, w jaki sposób struktura spójnościowa i delimitacyjna skorelowana jest z wyspecjalizowaną funkcję komunikatywną tekstu, powiązaną ze swoistym splotem czynników pragmatycznych.

TEKST JAKO PRZEDMIOT BADAŃ RÓŻNYCH DYSCYPLIN NAUKOWYCH

Zainteresowanie ponadzdaniowymi relacjami językowymi w całościowych komunikatach doprowadziło do wyodrębnienia się w ramach językoznawstwa osobnej dyscypliny badawczej —teorii tekstu. Istnienie tej dyscypliny jest wyraźnie zaświadczone od połowy lat sześćdziesiątych naszego wieku. Niektóre wchodzące w jej zakres zagadnienia, jak podział _M_:_