DSC03351 (6)

W r. 1891 Reymont obejmuje posadę starszego robotnika na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W wędrówkach wzdłuż toru często wstępuje na pogawędkę do budki dróżnika (na fotografii)

I Mieszka kątem w czeroosobowym pokoju, gdzie pomimo fatalnych warunków pisze wytrwale i równie wytrwale uczy się. Żyje w skrajnej biedzie. Z powodu nędznego ubrania zostaje kiedyś wyproszony z kawiarni. Innym znów razem woźna w którejś z warszawskich redakcji nie chce go zostawić samego w przedpokoju, obawiając się o bezpieczeństwo umieszczonych tam na wieszakach redaktorskich paltA

Nawet książkowy debiut (Pielgrzymka do Jasnej Góry, 1895) nie przynosi zdecydowanej poprawy sytuacji finansowej. Przyjęta jednak bardzo życzliwie przez krytykę jako znakomite studium gromady ludzkiej — uchwyconej w ruchu, w kalejdoskopowej zmienności obrazów — książka ta stanowi pierwszy

B poważny sukces literacki młodego pisarza. W ślad za nią Mą następne pozycje: w roku 1896 ukazuje się Komediantka,

a w 1897 Fermenty — dylogia¹ powieściowa, w której wykorzystał Reymont swoje doświadczenia z okresu aktorskiego.

W 1897 wychodki również tom opowiadań Spotkanie, zawierający niektóre z utworów pisanych jeszcze w Krosnowle (chociaż najwcześniejsze z nich ukażą się dopiero w pośmiertnie już wydanym tomie Krosnowa i świat, 1928). Bardzo bogaty dla twórczości pisarza jest rok 1899, który przynosi jeszcze jeden utwór o tematyce aktorskiej, „żałosną idyllę” Liii, Sprawiedliwie— najwybitniejsze przed Chłopami osiągnięcie autora w dziedzinie tematyki wiejskiej — oraz pierwszą wielką, o epickim zakroju powieść, Ziemią obiecaną, książkę o Łodzi. Już drukowana w odcinku, zwróciła na siebie uwagę zarówno kół literackich, jak i... carskiej policji. Wydanie książkowe ukazuje się z licznymi skreśleniami cenzury, a autor wyjeżdża dla bezpieczeństwa za granicę, na swój pierwszy wojaż* francuski.

Raz jeszcze kolej miała odegrać doniosłą rolę w jego życiu. Powróciwszy do kraju w 1899 roku, Reymont pada ofiarą wypadku kolejowego i otrzymuje z tego tytułu poważne odszkodowanie, dzięki któremu zyskuje wreszcie finansową niezależność. Rusza teraz w świat, zwiedza Europę zachodnią. Jednocześnie zaś podejmuje pracę nad Chłopami, która zajmie mu szmat czasu — od roku 1902 (kiedy powstaje pierwsza, zniszczona przez autora redakcja powieści) do 1909, kiedy ukazuje się ostatnia część dzieła — Lato. Równolegle zresztą z eposem o Lipcach powstają nowele, ogłoszone później w cyklach: Z pamiętnika (1903), Na krawędzi (1907), Burza (1908).

Z utworów powstałych w tym okresie na szczególną uwagę zasługuje rzecz bliska zarazem reportażowi i poematowi prozą, a pisana pod wrażeniem rewolucji 1905 roku — Z konstytucyjnych dni.

Chłopi ustalają ostatecznie pozycję pisarską Reymonta. Rozgłos, jaki uzyskała ta powieść, zachęca go do dalszej pracy nad rzeczami o większym, epickim zakroju. Po poświęconym

i Dylogia — powieść lub utwór sceniczny składający się z dwóch części, z których każda ma odrębną akcję.

* W o j a ż — podróż.

L