DSC03507 (3)

Nacieki gipsowe. Długość 19,8 cm, średnica nasady 6,7 cm, wymiary otworu 1,8 X 4,5 cm, szerokość ostrza 4 cm”. 4. Topór z Gorzyczan (Muzeum PTTK w Sandomierzu, nr inw. 671). „Topór z rogu jelenia, barwy białokremowej z prostokątnym otworem na drzewie tuż pod koroną, ostrze ułamane, jego okolica polerowana przez używanie. Obuch, który tworzy osada rogu, płaski, wygładzony. Długość 17 cm, szerokość 5,1 cm, długość otworu 2,8 cm”¹⁵. Topór z Gorzyczan (Muzeum PTTK w Sandomierzu, nr inw. 670). „Motyka z rogu jelenia, od korony, barwy białej, nacieki gipsowe, ostrze skośne ścięte, otwór przy osadzie rogu. Znać wyraźnie ślady nacięć. Długość 23 cm, długość ściętej 'powierzchni ostrza 10 cm, wymiary otworu 2,2 X 1,5 cm, szerokość średnio 3 cm”. Określenie „motyka” w opisie na karcie inwentarzowej tego zabytku oczywiście jest pomyłką.

W zasadzie trafnie opisane w inwentarzu Muzeum PTTK w Sandomierzu wyżej podane zabytki posiadają właściwe cechy doskonalszego topora, przystosowanego zarówno do działania ostrzem, jak i obuchem.

Typ C. Jedynym egzemplarzem, który zaliczam do tej grupy, jest topór z rogu łosia (Tabl. CIII, 2) opublikowany już przez K. Kry siak a¹⁶. Kształt jego jest zupełnie inny niż toporów typu A i B. Przypomina trochę kształt współczesnych siekier. Topór ten ma ostrze symetryczne względem krótszej osi. Powstało więc ono przez ścięcie ukośne z obydwóch stron części kory rogowej. Właściwie ostrze to nigdy nie było ostre, o czym świadczą ślady obróbki (Tabl. CIII, 3). Szerokość ostrza wynosi 1,9 cm, a więc tylko nieco mniej niż przeciętna grubość trzonu, która wynosi 2,7 cm. Dokoła wylotów otwory z jednej i drugiej strony wykonano dość głębokie wręby 0,7 cm. Kształt otworu, migdałowaty obecnie, prawdopodobnie był bardzo zbliżony do prostokąta o wymiarach 2,4 X 1,5 cm, a zatem stosunkowo mały. Sam więc trzonek, na którym

¹⁶ K. Kry siak: op. cit., tabl. XLIX, ryc. 1E.

osadzono ten topór, musiał mieć również niewielką średnicę.

Topory wszystkich trzech typów mogą być chyba zaliczone do wyposażenia bojowego ludności kultury pucharów lejkowatych. Funkcja ich nie mogła polegać na cięciu jakichkolwiek twardszych materiałów, zarówno ze względu na słabość materiału, z którego zostały wykonane, jak i ze względu na mały ich ciężar. Narzędzia te już dawno zostały określone jako topory bojowe¹⁷.

Topory typu A i B znajdują analogię w szeroko rozpowszechnionych formach mezolitycznych północnej Europy, a także w innych kulturach neolitycznych. Kilka egzemplarzy typu A znaleziono w osadzie kultury ceramiki wstęgowej w Brześciu Kujawskim¹⁸. Znaleziono również na tym samym stanowisku 4 dalsze egzemplarze, które różnią się od typu A tylko umieszczeniem otworu na rękojeści znacznie bliżej obucha ¹⁹. Jednakże obuch jest u tych toporów taki sam jak w typie A. Topór typu A został znaleziony w nieznanej miejscowości i okolicznościach koło Ostrołęki w woj. warszawskim ²⁰. Dwa topory będące analogiami dla naszego typu A znaleziono również w Jordansmiihl na Śląsku i w Tyńcu Wielkim, b. pow. nemiecki (Gross Tinz, Kr. Nimptsch), jak również w Teltow (pow. Brandenburg) ²¹. Zabytki towarzyszące tym toporom pozwoliły określić przynależność ich do kultury jordanowskiej.

Analogie dla toporów typu B są znane ze Złotej, p>ow. Sandomierz, związane

¹⁷ K. Jażdżewski: Cmentarzyska kultury ceramiki wstęgowej, „Wiadomości Archeologicz-

ne”	t. XV (1937), str. 76.
18	K. Jażdżewski:	op.	cit.,	tabl.	XXI,
rys.	8; tabl XXVIII, rys.	£
10	K. J a ż d ż e ws k i:	op.	cit.,	tabl.	XIII,
rys.	4; tabl. XXIII, rys. :	| tabl. XXIV,			rys. 4;

tabl. XXVI, rys. II.

²⁰ L, Sawicki:    Zabytki archeologiczne

z okolicy Ostrołęki w Ziemi Łomżyńskiej, .Wiadomości Archeologiczne” t. VI, str. 48, tabl. I, fig. 2.

' ²¹ H. Seger: Aus der Steinzeit, „Altschle-śien" 1922 ,str. 201, tabl. XXVI, 2, 1.

315