DSC04152

rabinów jako wola Boża, którą Izrael ma obowiązek wypełniać. W tak poi-mowanej Torze zawarty był nakaz „misyjności”, ponieważ wola Boża musi być głoszona i upowszechniana, aby według niej żyli wszyscy Żydzi. W tym znaczeniu „rabinizacja” Izraela była najważniejszym celem uczonych, którzy pragnęli uczynić z całej męskiej części społeczności Izraela rabinów, aby między nauczycielami a resztą Izraela znikły podziały. Ci, którzy nic osiągnęliby tego najwyższego ideału, mogli przynajmniej¹ stać się uczniami uczonych w Prawie.

Program rabinizacji realizowano, wykorzystując dwie instytucje, synagogę, która powstała w czasach przedrabiniezch, i jesziwę - akademię rabiniczną, którą powołali do życia twórcy reformy judaizmu, widząc potrzebę studiowania w niej Tory. Jedna i druga stała się nieodzownym elementem organizacyjnym gmin żydowskich. W synagogach oficjalna służba modlitewna zastąpiła składanie ofiar w świątyni jerozolimskiej.^Zaprowadzony w nich nowy rytuał, nazywany awoda sze-ba-le0(sbiźba według serca), wzorowany był co tlb czasu, formy i treści na świątynnym. Jego dalsze uzupełnianie zależało od inwencji pojedynczych członków gmin różniących się stopniem wykształcenia i nie zawsze mogących wykazać się pochodzeniem z linii kapłańskiej. Niemniej istota liturgii synagogalnej była niezmienna i sprowadzała się do trzech elementów$(l)’ formuły modlitewnej zaczynającej się od słów: Baruch ata Adonaj... (Błogosławiony jesteś Boże...); (2) wymogu odmawiania dwa razy w ciągu dnia Szma (wyznania wiaiy) ż< dodaniem błogosławieństw (trzech rano i czterech wieczorem); (3ji codziennej amidy (hebr. „stanie”), znanej również jako tefila, głównej modlitwy liturgicznej, której istotnym elementem było Szmone esre (Osiemnaście błogosławieństw) recytowane dwa razy dziennie - rano i popołudniu zamiast składanych wcześniej ofiar świątynnych! *W czasie działalności amoraitów (III-VI w. n.e) rozpoczęto uzupełniać liturgię dodając pijutim, tj. hymny liturgiczne i modlitwy odmawiane specjalnie modulowanym (poetyckim) głosem. Warunkiem publicznego odmawiania modlitw w synagodze było zebranie się ąuorum, tj. minimum 10 dorosłych mężczyzn wieku powyżej trzynastu tfat^ itzw. minjanu, łącznie z szellach cibur - mężczyzną, który przewodniczył modlitwie. Bez minjanuAmoiM było cały szereg modlitw odmawiać tylko indywidualni^ Szczególne miejsce w liturgii synagogalnej zajmowała Tora - teksty iksiąg świętych, tak jak ją definiuje judaizm. Wykorzystywanie jej w liturgii synagogalnej nie ograniczało się tylko do wprowadzania jej* fragmentów in extenso bądź kompilacyjnie do poszczególnych modlitw. Od początku istnienia liturgii

Lagogalnej znajdowała ona w mej poczesne miejsce, ponieważ -jak wie-Uno - pochodząca nieba (od Boga), miała dla wiary Izraela charakter Kormatywny. Stanowiła ona punkt wyjścia wszelkiego nauczania, szcze-I gólnie rozwijaną w synagogach, polegającą na objaśnianiu odczytywanych I fragmentów Pism świętych«(Pięcioksiegu i wyimków z Proroków - hafta-I w/), podstawowych nośników bożego objawienia. To nadawało Biblii ju-| daizmu szczególny charakter*! miejsce w publicznie sprawowanej liturgii,

| a z synagog czyniło miejsce studium oraz medytacji nad Torą sze-bi-ktaw I i sze-beal-pesśi tym samym instytucja W której rozwijała się i była wciąż na [ nowo opracowy^SmaTora ustna.

W tym wspidrlły synagogi jesziwyi w których z czasem dominującym stało się studium Miszny, nieodczytywanej publicznie w synagogach. Zachęcając do tfiefp wszystidCfi dorosłych członków społeczności żydowskich, rabini zapewnialilże w tej czynności towarzyszy im Szechina (obec-ność Boża), nawet wówczas, gdy czynił to sam. Mając na uwadze religijną wartość tej czynności uznano, że konsekwentne jej powtarzanie należy uznać za drogę do świętośćh^yli życia zgodnego z wolą Bożą. Proces wzmożonego nauczania! i uczenia się Tory rozpoczął się wśród Żydów po ustaniu prześladowań za czasów Hadiiana po powstaniu Bar Kochby (135), o czym wzmianka znalazłk^s^ę w Szir ha-szirim rabba:

Gdy ustały prześladowań^ Hadriana, nasi mędrcy zebrali się w Usza: rab. Juda, rab. NehemBigrab. Meir, rab. Jose, rab. Simeon ben Johai i rab. Eliezer ben rab. Jose GaUlejcitylcforaz rab. Eliezer ben Jaakow. Wysłali oni wiadomość do starszych Galilei,! mówiąc: „Ktokolwiek, kto się uczył, niech przyjdzie i naucza, i ktokolwiek się nie uczył, niech przyjdzie i się uczy”. Zebrali się razem i uczyli się i nauczali, jak tego czas wymagał (2,16).

Od BI wieki rozwinął się do tego stopnia, że rabini twierdzili, iż samo studium Tfery prowadziło do osiągnięcia zbawienia; jeżeli wszyscy Żydzi przestrzegajm^Tory, wówczas przyszedłby oczekiwany mesjasz, a Izrael zostałby uwolnlonjHSp najeźdźców. Ta doktryna nadawała konkretne znaczenie przęstrzegaCf^Tory, łącząc akceptację rabina i jego uczniów z żydowskimi aspiracjami politycznymi wciąż żywymi w tej społeczności, mimo poniesiofflBw I i II wieku klęsk politycznych i militarnych, grzebiących nadzieWa odzyskanie wolności. W opinii rabinów studiowanie Toiy było zbawęgyżaktem, przez który Izrael mógł Odpokutować za swoje grzechy i dostąpić odkupienia wbrew powszechnemu pesymizmowi.

TalmtłJi inne starożytne pisma rabiniczne spełniły w historii Żydów istotną $1$ Zdołały zatrzymać erozję judaizmu, spowodowaną kryzysem