DSC04174

Okres recesji lądolodu środkowopolskiego odbił się też wyraźnie na kolejnych obaaarach Niżu ł’olskiego, stopniowo uwulnlanych spod lodu . środkowej Polsce, Odpowiednikiem wiekowym stadlałów, faz i eta-ivav recesyjnych ludoiodu w tej strefie są poziomy i stoki denudacyjne , donudaeyjno-eroiyjne. Są to np. poziomy: skierniewicki, żychliński, ijarwoliński ora* tarasy: błoński i radzymiński, wyróżnione przez S. Len-cewieia w 1927 r. Geneza tego rodzaju powierzchni była badana w kilku regionach, jak: koło Garwolina (S. Gadomska, 1959), w okolicy Skierniewic (K. Balińska-Wuttke, 1961, 1965), koło Wyszogrodu nad Wisłą (H. Ruszczyńska-Szenajch, 1964) i w dorzeczu Wkry (M. D. Baraniecka. 1974). Poziomy te mogą być różnego wieku, nawet wtedy, gdy pozornie tworzą powierzchnie morfologiczne leżące na jednakowej wysokości względnej w stosunku do Wisły. Poziomy położone bardziej na północ są młodsze. Poziom garwoliński jest np. związany z okresem recesji lądolodu stadiału mazowiecko-podlaskiego, gdy tymczasem poziomy denudacyjne w dorzeczu Wkry odpowiadają recesji lądolodu stadiału północnomazowieckiego, a szczególnie fazom: nasielskiej i ciechanowskiej. Na południe od Warszawy, w okolicach Góry Kalwarii, Celestyno-\va i Garwolina oprócz późnowarciańskich, stwierdzono też młodsze strefy denudacji i ślady przepływów rzek, a także ich osadów piaszczystych. Strefy te wiążą się z zastoiskiem warszawskim, a więc z okresem przed transgresją lądolodu stadiału północnomazowieckiego. Drobnoziarniste osady piaszczyste tego okresu osiągają miąższość około 1—3 m i co najmniej częściowo należą do interstadiatu bużańskiego (M. D. Baraniecka i in., 1978; Z. Sarnacka, 1978; S. Gadomska, mat. arch. z okolic Garwolina).

Zlodowacenie środkowopolskie na obszarze przykrytym przez osady lodowcowe zlodowacenia północnopolskiego

Osady zlodowacenia środkowopolskiego poznano również w wielu regionach w północnej i zachodniej Polsce w obszarze zasięgu lądolodu zlodowacenia północnopolskiego. Ilość materiałów podstawowych dla stratygrafii jest jednak na tym obszarze znacznie mniejsza, gdyż osady zlodowacenia środkowopolskiego stosunkowo rzadko wychodzą na powierzchnię terenu, a informacje pochodzą przeważnie z profilów wiertniczych. Poza tym co najmniej górna część osadów zlodowacenia środkowopolskiego została zniszczona podczas transgresji lądolodu północnopolskiego.

W Polsce północnej i zachodniej wykonano o wiele mniej prac regionalnych dotyczących stratygrafii osad iw czwartorzędowych niż w środkowej i wschodniej części Niżu Polskiego. Na uwagę zasługuje szczególnie południowa część Niziny Kujawskiej, Kotlina Płocka, okolice jezior mazurskich oraz Suwałk i Sejn, region dolnej Wisły, dolina Noteci i zachodnie Pomorze. Nizina Wielkopolska ma mniej danych, chociaż interesujące profile są znane z okolic Mogilna, Cybinki i Gorzowa Wielkopolskiego.